« Argeria, seccions armas especialas », de Claire Billet

            Ven tot bèl just de paréisser un film documentari de la jornalista francesa Claire Billet e produsit per « Solent production ». Aquel trabalh remirable de jornalisme se poguèt complir gràcias a la collaboracion preciosa de l’istorian Christophe Lafaye. Lo títol d’aquel documentari es « Argeria, seccions armas especialas ». Segon la realisatritz sos objectius de produccion èran de reculhir los testimoniatges de las victimas argerianas e tanben dels actors franceses dels crimis de gasatges perpetrats en Argeria entre 1956 e 1962.

            Tre que se tracha de denonciar los crimis de guèrra de França, las causas venon tras que complicadas e Claire Billet coma Christiophe Lafaye se’n mainèron lèu. Lors demandas de viratge sus aqueste sicut al Servici Istoric de la Defensa Nacionala son estadas refusadas. França a paur de la vertat. Crenta que sos crimis de guèrra, e quitament sos crimis contra l’umanitat, siá revelats publicament. França sèrva totjorn e de longa sa tradicion de « Granda muda ». I es certanament constrencha que son armada cometèt tantes e tantes crimis dins sas colonias ancianas coma dins sas colonias actualas. Sols los archius nacional d’Otra-Mar acceptèron de desclassificar qualques documents tocant a n’aquel episòdi pauc gloriós de l’imperialisme francimand. Calguèt d’annadas e d’annadas de batèstas judiciaras al remirable istorian Christophe Lafaye per obténer la consultacion pas que de qualques documents administratius militars.

            Tre la fin de la primièra guèrra mondiala, en 1925, se signèt lo protocòl de Genèva que, sensat, enebissiá en cas de guèrra l’emplèc dels gases asfixiants, toxics o similars e los mejans bacteriologics. Paradoxalament aquel protocòl enebissiá l’emplèc d’aquelas armas, mas non pas lor fabricacion. Comprenga qual poirà ! Atal, totes, o gaireben totes los que signèron aquel tèxte servèron lors armas quimicas. Demest aquestes païses, plan solide, l’imperialista França. Emai aquò se compren qu’un país colonialista es obligat d’entreténer una armada que non sauriá recuolar davant los pièger crimis per servar çò que pensa èsser sas possessions. Doblidessem pas que l’armada francesa es venguda al sègle XXen l’especialista de la contraguerrilha. Per aquesta rason formèt un fum d’armadas de dictators e mai que mai en America Centrala e del Sud. De fach, la Convencion subre l’interdiccion de las armas biologicas foguèt pas adoptada qu’en 1972, plan aprèp la fin de la guèrra de liberacion nacionala en Argeria. Aquesta enebís la fabricacion, l’amolonament e lo transferiment de las armas bacteriologicas.

            França es totjorn estada opaca, emai secretosa, tocant a sas armas nuclearas e benlèu bacteriologicas. Doblidessem pas que França es machiavelica e sornaruda coma totes los opressors. Siá dich en passant es estada capabla de signar un tèxte coma la Carta europèa per las Lengas Regionalas sens la voler ratificar per aver pas a l’aplicar.

            Lo film « Argeria, seccions armas especialas » comença per los testimoniatges ponhents e pertocants d’ancians soldats de l’Armada de Liberacion Nacionala argeriana que coneguèron los crimis de gasatges comeses per l’armada francesa per i aver escapat de pauc. Segon d’estudis istorics serioses cal comptar que i agèt entre 5 000 e 10 000 personas d’asfixiadas dins las caunas de las montanhas argerianas. Per la màger part èran de soldats de l’Armada de Liberacion Nacionala, mas qualques còps quand tot un vilatge que s’anava refugiar dins una cauna per se parar de l’arribada de l’armada d’ocupacion, èra tot un vilatge qu’èra assassinat dins son refugi. Aquela practica ignominiosa se faguèt, plan solide, amb l’aval de François Mitterand qu’èra alara ministre de l’Interior. Ai aquí una pensada caritadosa pels occitanistas qu’a un moment o a un autre votèron per el.

            Avèm dins aquel film tanben los testimoniatges dels soldats de l’armada d’agression. De notar que dins lo centenat d’unitats creadas per utilisar las armas quimicas, en defòra dels oficièrs, los demai dels soldats èra d’apelats del contingent. Aqueste foguèron marcats a jamai per lors crimis comandats, mas sabèm pas se d’unes agèron lo coratge de desertar. De desercions dins l’ensems de l’armada francesa n’i agèt ben qualques unas, mas gaire.

            Per totas las caunas trobadas e repertoriadas per l’armada de colonizacion l’operacion èra simpla : èran gasadas e puèi, per en cas que d’unes ocupants se n’escapen, l’entrada èra despietadosament dinamitada. L’armada francesa gasava en Argeria coma los nazis gasavan en Alemanha. De notar que los soldats franceses que participèron a n’aqueles crimis de guèrra (quand las victimas èran de soldats de l’Armada de Liberacion Nacionala argeriana) e crimis contra l’umanitat (quand las personas refugiadas dins las caunas èran pas que de civils venguts s’aparar de l’armada quasi genocidària francesa) se vegèron confiscar las fòtos que podián aver d’aquelas operacions. Es de precisar que dins las caunas gasadas (sistematicament o son totas estadas) s’i poguèt pas mai dintrar pendent un desenat o dotzenat d’annadas talament èran encara contaminadas. França recuolèt pas per emplegar totas las armas de destruccion massissa qu’èran a n’aquel moment a sa portada e aquò tre la debuta de la guèrra de liberacion nacionala argeriana. E quand París comprenguèt que politicament aviá perdut la guèrra, alavetz los chaples e los crimis de guèrra se multipliquèron. Quand França comprenguèt qu’aviá perdut la guèrra sa venjança foguèt terribla. Se metèt a destrusir lo país abans de se retirar.

La guèrra de liberacion nacionala faguèt 500 000 mòrts del costat argerian sus una populacion de 9 000 000 d’estatjants. Çò que fa una proporcion considerabla. La conclusion es que fa pas bon èsser colonizat per França. Aprèp una tala guèrra, aprèp una tala negacion de la realitat encara presenta dins las mentalitats francesas, cossí los Argerians poirián doblidar aqueles crimis ?

            Fa ara 63 ans que la guèrra es acabada e França es totjorn pas capabla de desclassificar sos archius militars. Aquò vòl dire tot simplament que los crimis denonciats per Claire Billet e Christophe Lafaye son en-deçà de la realitat. Lo criminal contunha ensajar amagar sos crimis. Es una insuportabla vergonha. Es inacceptable per la memòria de las victimas e de sos descendents.

            Lo film foguèt enebit (si-ben-tant la censura contunha d’existir en França en 2025) de difusion sus las cadenas, mas es disponible sus la plataforma de France Télévisions. França ditz voler assumir son istòria, mas o fa pas jamai. Doncas, quand ditz aquò, messorgueja un còp de mai. Mas que poiriam esperar de mai de sa part ?

                 Sèrgi Viaule