« Gambier » de Josí Guilhòt-Gentialon

            Josí Guilhòt-Gentialon es nascuda a Clarmont d’Auvèrnha e viu ara per ara a Tiern. Es contaira e escrivana. Es una accitanista fòrça engatjada sus mantunes fronts. Plan de temps foguèt presidenta de la seccion del Puèi Domat de l’Institut d’Estudis Occitans. Actualament, entre maitas causas, es vice-presidenta del centre cultural del País Tiernès que s’apela Piaron Pinha. Es una valenta demest las valentas.

            M’es estat arribat d’escriure que, se la literatura occitana èra encara plan viva, o èra plan mai dins d’unas regions que dins d’autras. Deplòri condreitament que la literatura auvernhata siá pas tan dinamica que dins los autres airals occitans. Urosament, de mercés a Josí Guilhòt-Gentialon, avèm ara un roman de mai vengut del Nòrd. Es una bona novèla que deuriá far plaser al lectorat occitan. Esperi que los Provençals, Lengadocians e Gascons auràn la curiositat d’anar posar a la font romanèsca auvernhata. Per çò qu’es dels Lemosins e dels Vivaro-Alpins, eles tanben Nòrdoccitans, seràn pas despaïsats per la lenga de Josí Guilhòt-Gentialon.

            Dempuèi qualques decennias Josí Guilhòt-Gentialon es una occitanista activa. L’Ostal del libre publiquèt d’ela, en 2008, un recuèlh de racontes titolat « Femnas ». L’obratge escrich es acompanhat d’un disc ont l’autora ditz sos pròpris tèxtes. Los qu’an pas encara legit aquel obratge o pòdon far qu’es encara disponible. Lor garantissi qu’o regretaràn pas.

            Mas l’escrivana e poètessa Josí Guilhòt-Gentialon es tanben la militanta sòcia del comitat de redaccion de la revista « Parlem ! » e editorialista del periodic trimestral. Aquí tanben aquela revista es una de las raras que nos demòra dins lo Nòrd. Es la rason per la quala fau lo vòt que los Occitans miegjornals auràn èime de s’i abonar. Contràriament a çò que d’unes poirián pensar, se passan de causas en Auvèrnha e aquelas causas s’ameritan d’èsser conegudas. Nos cal contunhar d’entreténer de longa los escambis interoccitans e demorar pas cadun embarrat dins son canton.

            Mas, s’o volètz plan, tornem-ne al « Gambier ». Se tracha d’un roman d’una escritura modèrna dins lo narratiu. L’autora nos i prepausa un ritme sostengut. Son inspiracion es la d’una femna d’uèi. Josí Guilhòt-Gentialon possedís un vertadièr buf creator. Aquel roman que, segon Cristian Bonnet dins son pòstfaci, seriá destinat a un public jove, es preciós d’una vertadièra exploracion psicologica. Emai se, plan solide, se tracha pas d’un roman psicologic stricto sensu, pasmens l’autora i espepissa en prigondor e i desvolopa los estaments d’anma de sos personatges. Aquestes son plan trabalhats e cadun possedís sa pròpria autenticitat.

            Dins aquel roman i a ges de nostalgia poscosa. Ges d’agachada insistenta dins lo retrovisor. Simplament l’istòria se debana, per part, entre la generacion actuala e las generacions passadas. Dins aquel tèxte plana de longa una atmosfèra de mistèri que li balha fòrça e interés. S’i retròba los mistèris que balha l’estirada dels temps. Es una exploracion quasi filosofica sul temps que passa e las evolucions tecnicas portairas d’evolucions mentalas e culturalas. En un mot se tracha de lescas de vidas dins lor singularitat. Remembra qu’autres còps i aviá d’ecologistas abans ora. De monde que protèstavan contra las linhas de camins de fèrre. Denonciavan aqueles camins de fèrre que desfiguravan los paisatges. Aqueles ecologistas de bèl temps a, romegavan contra los traucament dels tunèls que molestavan despietadosament las montanhas e la construccion dels ponts que gastavan la beutat de las ribas sens comptar los ralhs e las travèrsas de fusta qu’escarraunhavan las tèrras. Los ecologistas d’alara (coma los d’uèi ?) èra de reaccionaris cap als progresses tecnics e socials.

            Emai se d'aprèp lo pòstfaci de Cristian Bonnet semblariá que l’autora s’aja balhat per tòca d’escriure un roman destinat al public jove, pensi ieu qu’aquel roman parla a totes los publics. Cadun i poirà posar l’entresièis de la literatura occitana contemporanèa.

            Es una evidéncia, la literatura occitana manca d’òbras e d’obrièrs en d’Auvernha. Adoncas, a priòri, son totas las planvengudas. Pasmens, se las òbras devon èsser escrichas dins lo dialècte de cada autor, tròp gasta lo jòc. Lo qu’escriu dins son dialècte deu pensar a l’intercompreneson interdialectala. Se fa una lenga sonque comprensibla pel monde de sa josprefectura, aurà pas que lo lectorat de sa josprefectura. Cristian Bonnet, autre valent militant de la lenga, escriu un auvernhat mejan e aisidament intercomprensible, mentre que Josí Guilhòt-Gentialon causís l’iperdialectalizacion. Aquò se deu respectar, mas d’un punt de vista de la comunicacion (sens comptar la de comercializacion) l’iperdialectalizacion rend las causas mai complicadas. L’òbra risca de rebutar de monde. Ni per aquò, mercegi Josí Guilhòt-Gentialon, la valenta Auvernhata, de nos aver ofèrt aquel tèxte. Aquel roman auvernhat n’espèra d’autres. Sabèm que la region es pas desprovesida de plumas. Demòra pas qu’a concretar.

               Pèire Rabasse

            « Gambier » de Josí Guilhòt-Gentialon. Edicions de l’Institut d’Estudis Occitans. Colleccion « Atots » N° 242. Despaus legal : quatren trimèstre de 2024. 115 paginas.

https://ideco-dif.com/ieo_edicions/a_tots/gambier_l_ome_sens_nom/index.html