Programa nacional 2016

Programa nacional

Banhòus de Céser, 19 de novembre de 2016

Abans-dire

Lo programa fondamental del Partit de la Nacion Occitana es son Programa Internacionalista.

Lo present Programa Nacional es son aplicacion per la nacion occitana.

1) Occitània es una nacion que lo seu territòri, al debanar de l'istòria, es estat annexat per d'autras nacions, siá per manipòlis feudals, siá per la fòrça de las armas. Ara per ara, aqueste territòri es administrat, suls sicuts politic, economic, social e cultural, pels Estats francés, italian, espanhòl e monegasc al sen de l'Union Europèa.

La lenga occitana parlada o recentament parlada es lo critèri que permet de determinar se un territòri es occitan.

Occitània a pas encara capitat a se constituïr en un Estat unitari recampant la màger part de l'espaci ont se parla la lenga occitana; aquò malgrat de faches istorics tals que l'espandiment del reialme d'Aquitània e la temptativa de creacion d'un Estat occitano-catalan espotit dins l'uòu a Murèth.

Al nom dels dreches dels pòbles de dispausar de se, lo Partit de la Nacion Occitana reivindica, a tèrme, la creacion sus aqueste territòri pacificament reünificat, d'un Estat federal occitan, sobeiran, sòci de l'Union Europèa e de l'Organizacion de las Nacions Unidas.

Aqueste Estat serà l'abotiment d'un procèssus d'emancipacion nacionala que se poiriá realizar per estapas  tròces a tròces, pauc a cha pauc (recampament de regions, autonomia intèrna alargada, federalizacion dels Estats ja existents).

2) L'Estat federal occitan, sas compausantas federadas aitant coma las entitats territorialas autonòmas que prefiguraràn la seu constitucion, se dotaràn d'institucions democraticas a l'encòp modèrnas e eretièras de las tradicions democraticas occitanas :

- eleccion dels representants al sufragi universal dirècte e a la proporcionala ;

- non-comol dels mandats ;

- referendum d'iniciativa populara ;

- Cap d'Estat representant la nacion, mas sens exercir de poder politic.

3) Lo Partit de la Nacion Occitana sosten totas las iniciativas qu'an per tòca d'acréisser, dins totes los domènis, l'autonomia e la cooperacion entre las collectivitats territorialas e païses istorics occitans de l'Estat francés, lo Conselh General d'Aran e las valadas occitanas de la region Piemont en Itàlia.

La reforma territoriala que faguèt passar lo nombre de las regions "francesas" de 21 a 13, s'es facha d'un biais tecnocratic e es estada soscada per gomar las identitats etnicas tròp evidentas.

Forcèt d'ancianas regions majoritàriament occitanas : Aquitània, Lemosin, Auvèrnha, a se regropar amb de regions francesas.

Lo Partit de la Nacion Occitana se pronóncia per una remesa en causa d'aquesta reforma territoriala.

La lenga occitana se declina en sèt grands dialèctes : gascon, lengadocian, provençal, dalfinés, auvernhat, lemosin e guianés (dialècte central, de Brageirac a Menda). Aquesta diversitat dialectala deu èsser un dels elements de la reconquista de sa lenga e de sa cultura pel pòble occitan. Es sus aquesta basa dialectala correspondenta a realitats umanas tangiblas, que se deu apiejar un novèl descopatge regional que prefigure la futura organizacion federala de l'estat occitan.

Lo País Basc serà destacat d'Aquitània e formarà una entitat autonòma en esperar son integracion dins un Estat basc independent.

Lo Rosselhon catalan a vocacion per quitar la region "Occitània" (Centrala) e formar una collectivitat territoriala distinta, en esperar son restacament a un Estat catalan independent.

4) Al nivèl local, aquesta afirmacion identitària se deu atanben far sentir per la restructuracion de l'espaci a travèrs los parçans, notadament los istorics.

Sols escalons de proximitat aprèp la comuna, aquestas micro-regions, per èsser de bassins de vida e d'emplec, devon atanben èsser de vectors de coësion sociala.

Lo despartament es vodat a devenir una antena locala de la region.

5) De regions occitanas del poder bravament refortit, dotadas d'importants mejans financièrs que las faràn comparablas a las dels Estats europèus vesins, poiràn, en concertacion estrecha amb la populacion e los responsables socio-economics, enançar lo desvolopament economic e amainatjar lo territòri.

Aqueste amainatjament deurà prene en compte lo sosequipament e la desertificacion d'unas zònas vastas d'Occitània, situadas en defòra del corredor Bordèu-Tolosa-Montpelhièr-Marselha-Niça.

Deurà atanben passar per un reequilibratge dels carreges entre la rota, lo ralh (linhas est-oèst, generalizacion del ferrotatge), lo fluvial e l'aerian.

Los investiments prioritaris de realizar se deuràn far dins lo respècte de l'environament e dels patrimònis naturals e culturals.

Tocant los investiments, una collaboracion de mai en mai estrecha entre las regions occitanas permetrà de defugir los doblons.

6) Aquestes investiments necessitan d'importantas ressorsas financièras. Las regions ne dispausaràn en levar las talhas sus plaça e en tornar versar a las institucions francesas e europèas lor degut prealablament negociat.

La cooperacion entre las regions occitanas implica una solidaritat economica. L'estalvi deu èsser mobilizat sus plaça perfin que los ciutadans occitans ajan lo sentit de participar activament al desvolopament regional.

La part de l'Estat dins la gestion de las ressorsas del sota-sòl, dels mejans grands de produccion d'energia, de las infrastructuras auto-rotièras e ferroviàrias, deu èsser transferida a las regions per lor permetre, entre maitas causas, de desenclavar las zònas mal desservidas pels rasals rotièrs e ferroviaris.

7)  Los poders publics occitans intervendràn aitant coma o poiràn per un desvolopament economic duradís e creator d'emplecs :

- per la recèrca e l'impuls de filièras novèlas (proteccion de l'environament, energias novèlas e renovelablas tals coma lo solar, l'eolian, las energias verdas, etc…). La promocion d'aquestas filièras novèlas significa pas l'abandon immediat dels idrocarburs convencionals. En revenge, la recèrca e l'espleitacion dels gases e òlis de sistre per fracturacion idrolica devon èsser proscrichas. Lo nuclear deu progressivament èsser abandonat pr’amor dels problèmas ligats a l'extraccion de l'urani e l'emmagazinament dels degalhs ;

- pel sosten a las iniciativas privadas individualas e collectivas, notadament a las F.P.E. (Fòrça Pichonas Entrepresas) e a las P.M.E. (Pichonas e Mejanas Entrepresas) ;

- per la promocion de las produccions occitanas, notadament a l'exportacion, en s'apevant suls punts fòrts e totas las potencialitats de l'economia occitana en matièra d'agricultura, d'agro-alimentari, d'energia, de tecnologias avançadas, ec.

Aquesta volontat de desvolopament aurà per amira d'ajudar en prioritat las zònas mai desfavorizadas.

L'objectiu prioritari es de far de tal biais que los estatjants sián pro qualificats per se poder, s'o desiran, integrar dins lo mercat local del trabalh e que las entrepresas regionalas occitanas sián pro competitivas per se plaçar avantatjosament dins lor sector d'activitat.

8) Tre que possible las regions e autras collectivitats territorialas occitanas deuràn consacrar a la valorizacion e a la promocion de la lenga e de la cultura notadament tradicionala occitana, al mens aitant de ressorsas coma per la lenga e la cultura francesas (respectivament espanhòlas o italianas).

La reconeissença de l'occitan per las constitucions e leis francesas, espanhòlas e italianas deu dobrir la via a son oficializacion e a la generalizacion de son emplec dins la vida publica.

La coneissença de l'occitan vendrà necessària per accedir als pòstes de la foncion publica.

L'ensenhament, que lo Partit de la Nacion Occitana desira plaçar jos la responsabilitat de las regions, serà progressivament totalament organizat segon lo modèl bilingüe d'immersion aboriva (çò qu'excluís pas, de cap de biais, l'aprendissatge de las lengas estrangièras).

Deurà porgir a totes los mainatges la mestresa de la lenga occitana e una dobertura cap a las lengas e culturas de mantunes autres pòbles.

Un servici public de formacion dels adultes a la lenga e a la cultura occitanas serà organizat per las regions afin de respondre a la demanda de recuperacion de l'identitat nacionala, a la demanda d'integracion de las populacions recentament immigradas e als besonhs induits per la generalizacion de l'occitan dins la vida publica.

Un ensenhament superior e una recèrca scientifica autonòmes e descentralizats a plec, seràn meses a contribucion per acompanhar aquesta politica de renaissença lingüistica.

Lo Partit de la Nacion Occitana es conscient que lo procèssus de recuperacion e de socializacion de la lenga occitana serà long. Pòt èsser impulsat pels poders occitans mas son escasuda dependrà, mai que tot, dels Occitans de soca o d'adopcion.

Per çò que tòca a las valadas occitanas de l'Estat italian e a la Val d'Aran, lo Partit de la Nacion Occitana desira, tant coma possible, de competéncias e de politicas lingüisticas analògas a las preconizadas per las autras regions occitanas.

9) Occitània aculhís desempuèi de temps una immigracion importanta, del Sud coma del Nòrd (notadament francesa). Una bona integracion d'aquestes immigrats es necessària.

Ara per ara passa forçadament, pels que encara lo mestrejan pas, per la coneissença del francés. Pr'aquò, a tèrme, passarà atanben per la coneissença de la lenga e l'adesion a la civilizacion occitana.

Passa, ademai, pel respècte de las règlas de vida comuna dins una societat democratica.

10) Compte tengut de la fragilitat de la biosfèra, del rescalfament climatic e de sas consequéncias previsiblas, lo Partit de la Nacion Occitana ten a legar a las generacions futuras una Occitània vivabla.

La salvagarda dels mitans naturals freules deu anar cotria amb la recèrca d'una pollucion redusida al minimum de mercés, aitant coma possible, a l'utilizacion d'energias netas e renovelablas.

Desvolopament economic e respècte de l'environament son causas compatiblas.

La recèrca e l'usança d'energias verdas seràn bravament creatrices d'emplecs en Occitània.

Cal que sciéncias e las tecnicas sián mobilizadas dins aquesta amira.

11) L'iniciativa individuala e collectiva, notadament de tipe cooperatiu, sostenguda e guidada pels poders publics, sembla d'uèi apropriada per assumir lo desvolopament armoniós de nòstre país.

Aqueste desvolopament deu tanben inclure las zònas que son d'uèi desfavorizadas.

L'intervencion publica aurà mai que mai per prioritat d'ajudar las entrepresas creatrices d'emplecs sus plaça e que, per tal, participan al desvolopament economic local.

L’Estat federal occitan e sas collectivitats auràn notadament per mission de :

-  bailejar los agents publics ;

- de mercés a un finançament diversificat, garantir un sistèma solidari de las pensions de retiradas ;

- promòure la solidaritat intergeneracionala ;

- facilitar lo renovèlament de las generacions pel biais d'unas mesuras anant del sosten als parents de mainatges joves fins al desvolopament diversificat de las possibilitats de gàrdia ;

- garantir, conjuntament amb los partenaris socials e la collectivitat, un sistèma de proteccion sociala (assegurança malautiá, vielhum, caumatge, etc…) ;

- se mainar de la solvabilitat del sistèma bancari dins un encastre europèu perfectible, promòure lo finançament de las creacions d'entrepresas e los investiments de las entrepresas occitanas.

12) Occitània serà solidària de las luchas d'emancipacion menadas democraticament per las divèrsas nacions.

Per dire de poder exprimir tot lor potencial economic, cultural e social, los pòbles devon poder gausir de la mai larga autonomia possibla e exercir lor drech a l'autodeterminacion. Sens esperar mai l'independéncia d'Occitània, exigissèm que l'Estat francés signe e aplique los acòrdis internacionals en favor de las nacions sens Estat, notadament la Carta europèa de las lengas regionalas e minoritàrias e la Convencion europèa per la proteccion de las minoritats nacionalas.

13) Favorable a una contruccion europèa rasonabla, lo Partit de la Nacion Occitana preconiza de limitar al maximum las decisions burocraticas presas al nom dels pòbles.

Los pòbles devon èsser consultats sus totes los sicuts d'importància qu'engatjan lor avenidor.

Al dintre de l'Union Europèa, la dimension etnolingüistica deu èsser presa en compte.

Lo Partit de la Nacion Occitana es favorable a l'independéncia dels pòbles de l'otramar (Antilheses, Guianeses, Canacs, Mauris, Maoreses e Còrses).

Sosten las aspiracions a la libertat de las autras nacions sens Estat.

Tornar la libertat a totes los pòbles sens cap d'excepcion, aquò's obrar per la patz.

Aquò's pas un proteccionisme illusòri nimai un replegament entre se, se tracha de la redefinicion de las relacions internacionalas subre de basas equitablas per una solidaritat mai granda e una compreneson melhora entre los pòbles.

Occitània, istoricament tèrra de passatge e de dobertura, a pas vocacion per viure en autarcia.

Aurà relacions amb totas las autras nacions del monde.

Texte en français