Fins a 1944 las femnas avián pas l’estatut d’èsser uman a part entièra en França

França coneis pas la vergonha

            Conéisser pas la vergonha es la patologia de los que se creson totpoderoses. Es la patologia de los que non reconéisson l’alteritat. Tot simplament de los que se creson superiors als autres en negant la realitat.

            Ongan, sens vergonha, França festeja los uèitanta ans del drech de vòte per las femnas. Paura França ! E subretot, pauras Francesas ! Lor calguèt esperar una ordenança prèsa lo 21 d'abrial de 1944 pel governament provisòri del general de Gaulle a Argièr per venir electrises e eligiblas. Un an mai tard, lo 29 d'abril de 1945, per l’escasença de las eleccions municipalas, depausavan pel primièr còp lor bulletin dins l'urna. Fins a 1944 las femnas avián pas l’estatut d’èsser uman a part entièra en França. Èran pas ciutadanas que, sens drech de participacion a la vida democratica, se pòt pas èsser ciutadan. Fin alara França, totjorn sens vergonha, se disiá la « patria dels dreches de l’òme ». Cèrtas, mas certanament pas la patria dels dreches de la femna. D’alhors encara d’uèi, en lenga francesa, se parla dels « dreches de l’òme » quand en occitan disèm los « dreches umans » per nomenar los dreches universals de la persona umana. La semantica significa quicòm e cada mot a son pes. Malgrat la lucha contunha de las femnas per obténer lors dreches fondamentals, França contunha e contunharà de parlar « dels dreches de l’òme ». Pendent plan temps França considerèt las femnas sens intelligéncia, almens sens intelligéncia politica. I auriá plan a dire sus la misoginia dins la cultura francesa, per part posada dins la misoginia catolica. La glèisa catolica èssent la maire de França, segon lo mite fantasierós e chauvin segon lo qual «França seriá la filha ainada de la glèisa ».

            Malgrat foguèsson estada escartadas de totjorn de la vida politica, las femnas anèron nombrosas votar per las eleccions municipalas de 1945. Qualques meses après las eleccions municipalas, las femnas tornèron exercir lor drech civic. D’efièch, lo 21 d'octobre de 1945 se tenguèron las primièras eleccions legislativas de l'aprèp-guèrra. Al mes d’octòbre de la meteissa annada, son pas que 33 elegidas sus 586 deputats a l'Amassada constituenta. Aquelas coratjosas se devián sentir una mica ofegadas pel masclum dins l’emicicle. Paucas devon èsser las qu’agèron drech a montar a la tribuna.

Uèitanta ans mai tard, après un progrès ça que la notable degut a las leis sus la paritat, lor representacion plafona a 38,7 % de femnas a l'Amassada Nacionala, 36 % al Senat e se'n compta pas que 22 % al cap de las municipalitats. L’essencial èssent, plan solide, l’egalitat devant l’expression politica e l’exercici del poder, a quin nivèl que foguèsse.

Per n’arrivar a l’egalitat, las femnas an degut percórrer una longa marcha que foguèt lenta e rufa. Caldrà esperar 1965, siá vint ans après l'obtencion del drech de vòte, per que las femnas pòscan obrir un compte bancari e exercir un emplec sens lo consentiment de lor marit. Abans aquela data, en França, l’estatut de la femna èra equivalent a lo d’una republica islamica. Lo vòte èra una causa, lo ròtle social e politica n'èra una autra. Tornem o dire, França esperèt la fin de la segonda guèrra mondiala per garantir los meteisses dreches politics a las femnas qu'als òmes.

Calguèt almens a las sufragetas tota la primièra part del sègle XXen, valent a dire mièg sègle de combats acarnassits per obténer lor degut. Un degut que lor auriá pogut èsser autrejat naturalament tre la Revolucion en França. Mas aquesta Revolucion foguèt masclista, fasent del supremacisme masculin son alfa e son omega coma faguèt de l’etnosupremacisme francés son credo imperialista. Una Revolucion parisenca qu’anèt fins a decapitar l’occitana Olimpa de Goza qu’escriguèt en 1791 la Declaracion dels dreches de la femna e de las ciutadanas. Una femna qu’aviá certanament legit los trobadors e que foguèt fredament assassinada per de… revolucionaris que probablament los avián pas legit.

Alavetz, ongan marca lo uèitanten anniversari del drech de vòte per las femnas en França. Los politicians van paraulejar sus las tribunas publicas e davant cameràs e microfònes. La politicalha francimanda va conflar lo pitre e segurament que ne va aprofechar per, coma de costuma, balhar de leiçons de democracia al monde entièr. E, tornamai sens vergonha, van judiciosament demembrar de mencionar dins sos discorses qu’en comparason amb d'autres Estats, França es estada plan endarrierada sus la question dels dreches de las femnas e de lor accès al vòte. En Nòva Zelanda lo sufratge universal es instaurat en 1893. En Austràlia, las femnas podián votar tre 1901. Las Finlandesas votavan dempuèi 1906, las Norvegianas obtenguèron lo drech de vòte en 1913, al Dinamarca en 1915 puèi en Alemanha en 1918. En 1920, son los Estats Units qu'autorizan lo vòte per las femnas e lo Reialme Unit en 1928.

Per festejar aquel vergonhós retard etic e democratic la moneda de París ven de batre una pèça d’argent commemorativa. A saber se nombrosas seràn las femnas que la van crompar ?

   Sèrgi Viaule