Diccionari de pòcha gascon-francés d’Eric Chaplain

            D’Eric Chaplain, çò que se sap lo mai es qu’es l’editor professional qu’òbra dempuèi de decennias per la difusion de la literatura nòstra. Las òbras e los autors editats per las edicions dels Regionalismes se comptan ara per desenats e venon de totes los parçans d’Occitània. De notar qu’Eric Chaplain edita tanplan los classics coma los contemporanèus. Çò que d’el se sap benlèu un pauc mens es qu’es estat pendent de temps, dins las annadas uèitanta del sègle passat, director literari de l’Institut d’Estudis Occitans. Li devèm, entre maitas causas, la creacion de la jos-colleccion « Crimis » al dintre de la prestigiosa colleccion « Atots ». Aquò’s dire se balhèt un còp de modernitat a l’edicion occitana. Emai contunha d’uèi dins aquela rega.

            Eric Chaplain es un especialista de la lenga nòstra dins sa totalitat. Mestreja perfiechament l’interdialectalitat, mas a estudiat mai particularament lo dialècte seu, valent a dire lo gascon. A ja publicat mantunes obratges tocant lo gascon. Fa un quarantenat d’annadas que se clina sus la lenga d’aquel parçan d’Occitània.

            Lo domèni gascon a l’astre de beneficiar d’un fum de cercaires que trabalhan la lenga. Ja un nombre important de diccionaris e de gramaticas foguèron publicats. Cadun d’aqueles obratges portan sa pèira a la coneissença d’aquel dialècte qu’es certanament lo pus viu d’Occitania amb lo lengadocian. Las ficcions creadas en gascon son aquí per portar testimoniatge de la vitalitat de la lenga sus la riba esquèrra de Garona.

            De diccionaris francés-gascon, certanament que ne foguèron publicats un brave manat. Mentretant, de diccionaris gascon-francés, plan mens. Per çò qu’es de diccionaris gascon-francés de pòcha, a ma coneissença, que ça que la es limitada, es lo primièr. Es almens lo primièr que me tomba dins las mans.

            Aquel obratge comença per una introduccion tras qu’intelligenta e plan alestida per l’autor. Efectivament, en solament qualques paginas tot es dich sus l’occitan que siá del punt de vista de sa dialectalitat, de son istòria e sa socializacion. Aquel assaber judiciós es acompanhat d’una mapa ont son traçats los diferents dialèctes entre gascon, nòrd-occitan e occitan meridional. Va sens dire que l’occitan estandard volgut per qualques occitanistas es complementari dels occitans dialectals. Soi personalament acostumat a prepausar qu’en Occitania las òbras literàrias sián escrichas en dialècte, pasmens s’una fabrica de refrigerators,, que siá implantada a Bordèu o a Niça auriá interest a redigir sa notícia d’emplec e de mesa en servici en occitan estandard per evitar d’aver a la far estampar dins los sièis dialèctes. Cada mena de lenga a sa plaça dins l’ipotèsi d’una lenga largament socializada. Çò que malurosament es pas lo cas al jorn d’uèi.

            Aquel diccionari es condreitament acompanhat en indroduccion de qualques elements gramaticals que permeton de compréner las proposicions lexicograficas de l’autor. Aquestes remembrant que l’alfabèt occitan compren pas que 23 letras, siá 18 consonantas e 5 vocalas.

            Se las accepcions dels mots gascons son generalament las dels autres dialèctes occitans, pòt arribar, emai pro sovent, que d’unas sián diferentas. Çò que justament justifica la quita existéncia d’un tal diccionari. Per préner pas que qualques exemples, la colòbra lengadociana se ditz la quiraula, l’inquet se ditz lo ham e un cospèc es un clèsc. Demòra de saber s’aquel vocabulari es de gascon mejan e de gascon circonscrich pas que dins un parçan de Gasconha ? Clini puslèu per la primièra proposicion que vesi pas Eric Chaplain nos balhar un diccionari que seriá pas lo del gascon mai espandit.

            Aquel diccionari es per ieu un aplech de mai al servici de la lenga. Serà util a totes los que l’estudián dins sa varianta gascona. Cada proposicion lexicografiaca novèla es una avançada e un enriquiment per nosaus e deu pas èsser pres per quicòm mai qu’una preciosa contribucion al debat lingüistic qu’en Occitània es permanent dempuèi mantunas generacions e que risca de se perseguir encara de temps (se per malastre París nos ven pas copar lo fiulèl abans). Per ieu, se compreni l’importància del debat lingüistic quand se debana d’un biais que demòra dins lo perimètre de Paratge, coma o fa de longa Eric Chaplain sens sectarisme, balhi pasmens la prioritat al combat politic per la libertat lingüistica. D’efièch, a de qué serviriá de trabalhar per la lenga se deman aquesta èra socialament mòrta ? Las questions de prioritats d’engatjament son de questions personalas e coma talas son totas respectablas. Lo monde occitanista deu demorar divèrs per avançar.

            Son 25 000 dintradas dins aquel diccionari. Aquela soma deguèt demandar un trabalh colossal a l’autor. Avèm aquí un diccionari a metre entre las mans de totes, e pas solament dels Gascons. Justament, es estat soscat per portar profièch a totes los que vòlon descobrir lo parlar de Gasconha. Se tracha d’un aplech aisit de manipular que deuriá aver sa plaça dins los cartables dels collegians, liceans e autes estudiants.

               Pèire Rabasse

            « Dictionnaire de poche gascon-français / diccionari de pòcha gascon-francés » d’Eric Chaplain. Edicions dels Regionalismes. Colleccion « Poutchic ». Tiratge inicial : novembre de 2011. 195 paginas.

https://www.editions-des-regionalismes.org/products/dictionnaire-de-poche-gascon-francais-25-000-mots-copie?_pos=1&_sid=b1d33f8aa&_ss=r