Un roman istoric dins lo qual es question de catarisme e de crosada contra los Albigeses

            L’originalitat d’aquel obratge es d’aver dos autors. Mas l’orginalitat dins l’originalitat es qu’un lo comencèt e l’autre l’acabèt. Son las circonstàncias qu’o volguèron atal. Maurici-Armand Briole, nascut a Montsegur en 1932, foguèt professor de francés, mas tanben entrainaire de l’equipa olimpica francesa de tir pendent plan temps. Foguèt ademai l’autor d’un primièr obratge del títol « Souviens-toi, Montségur / Remembra-te Montsegur ». Aqueste roman istoric « L’endura e lo tresor de Montsegur » èra son segond, mas malurosament lo poguèt pas acabar. Moriguèt abans.

            Alavetz, es son fraire Renat, nascut el tanben a Montsegur en 1937 que l’acabèt. Renat Briole es totjorn demorat a Montsegur e i demòra encara. Devián èsser pròches e probablament qu’avián parlat amassa de l’òbra en bastison. Atanben quand Maurici-Armand se moriguèt, aquò’s lo capdet que prenguèt lo relais. Emai la causa se passèt tras que plan qu’a la lectura del libre se coneis pas de diferéncia d’escritura entre la primièra part « L’endura d’Alazaís » de l’ainat e la segonda « Lo tresor de Montsegur », òbra de Renat. Pas tanpauc de divergéncia o de truc dins lo debanar del scenari. L’unitat de l’òbra es perfiecha. Pròva es qu’aquela fratria s’endeveniá a plec. La resulta d’aquela cooperacion literària es una remirabla catarejada.

            Res de pus aisit que de definir la catarejada. Es tot simplament un roman istoric dins lo qual es question de catarisme e de crosada contra los Albigeses. Es una narracion que l’accion se debana a l’Edat-Mejana en Occitània pendent la guèrra d’annexion. Valent a dire, e a la gròssa, los sègles XIen, XIIen e XIIen. Un periòde que correspond tanben a l’existéncia dels trobadors.

            Amb lo temps, aquelas parucions son vengudas un genre literari autonòm. Los primièrs a aver escrich de catarejadas son Artús Causson, Frederic Solièr e Maurici Magre. Puèi, lo genre s’es bravament desvolopat subretot per la segonda mitat del sègle passat e per aquela debuta de sègle XXIen. De totjorn las catarejadas son estadas mai o mens salpidas d’esoterisme. Anirai fins a dire qu’es un ingredient indispensable al genre. I es sovent question de quista del grasal sacrat e del tresor de Jerusalèm panat pels Romans, puèi tornat panar pels Visigòts a Roma e, passat entre las mans del catars, ara per ara amagat endacòm en Occitània. La catarejada es una sorga inagotabla de legendas. Totas mai inversemblablas las unas que las autras. Pel autors lo jòc essent d’imaginar la mai improbabla, la mai quimerica, se que non la mai espantanta.

            Generalament aquelas catarejadas son estadas escrichas en francés per d’autors occitans o estrangièrs. A ma coneissença son pas que dos autors a n’aver escrich en lenga nòstra. I a Miquèl Jaquet que publiquèt a las edicions dels Regionalismes « Lo sagèl escondut » e totjorn a las meteissas edicions nòstre collaborator al Lugarn, Sèrgi Viaule, i publiquèt « La venjança de N’Isarn Cassanha ». Plan solide es un genre literari plan particular e totòm es pas tengut de lo presar. Mentretant, tròbi ieu damatge que los escrivans occitans se voden pas mai nombroses a n’aquesta literatura que ne val una autra. I auriá aquí mejan de crear d’eròis aquí ne vòls, aquí n’as. I a aquí mejan de crear de faidits intrepids e valents resistents a l’envasiment francimand. La ficcion nos permet, s’o volèm e foguèsse pas que lo temps d’una distraccion, de contrabalançar la funèsta realitat istorica de l’epòca.

            Dins aquel libre totes los ingredients de la catarejada i son : lo tresaur amagat (e presentament se deu emplegar lo plurial que n’i a mai d’un), l’inquisicion, los lenhièrs, los perfièches, las enduras, etc… Mas i son tanben l’amor, la beutat dels paisatges montanhoses, l’umanitat dels unes contra l’inumanitat dels autres, etc…

            Es l’istòria d’un fustièr e de son dròlle. Un mestieral que, vengut veus, se farà bonòme mendre que son filh acabarà per èsser trobador. Lor engatjament per la glèisa catara lor menarà a far mantunas escorregudas perilhosas en Occitània, emai en Catalonha. Tot comptat e rebatut es un classic del genre. Se coneis a lor trabalh que Maurici-Armand e Renat Briole an degut legir de desenats de libres tocant al sicut de l’albigeïsme e de la crosada abans de s’i ensajar a lor torn. E per un ensag, disi ieu que se tracha d’una capitada. Avèm aquí una escritura doça que pòrta e passeja aimablament lo legeire dins lo monde medieval occitan.

            Renat Briole es tanben un artista pintre. Atanben, lo libre es ondrat de qualques unas de sas òbras picturalas. Son en quadricromia e las colors son vivas per d’unas e mai foscas per d’autras. La pintura causida per ondrar la cobèrta es d’una beutat esblaugissenta. Es un imatge que demòra longament engravat dins l’esperit de lo qu’a l’astre de lo remirar. Aqueles tablèus ajustan d’interés a la publicacion.

               Pèire Rabasse

            « L’endura et le Trésor de Montségur » de Maurici-Armand e Renat Briole. Edicions « Les trois R ». Despaus legal : quatren trimèstre de 2023. 175 paginas.