Cada an / lo Lector de la Val / desvela unas plumas occitanas novèlas

            Amb lo Lector de la Val, associacion lauraguesa, cada an avèm drech a un còp de teatre. En 2024 foguèt « còps de teatre a la bòria ». D’efièch, lo concors de novèlas literàrias començava per l’incipit « Lo bordièr se palfiquèt tot d’una. Las vacas l’agachavan fixament. Dins la nuèit, un can japèt ». E fai tirar Mariús ! A partir d’aquelas frasòtas, a cadun de crear una ficcion. Tot l’interés e lo fachin d’aquel concors es la diversitat, plan solide, dels tèxtes recebuts. Las pòrtas de l’imaginacion son alandadas per aquel simple incipit. A partit d’aquela fusada de lançament, totes los satellits imaginatius se meton a virar en orbita. Totas las fantasiás son possiblas, emai las pus bartassièras e improbablas. Çò d’agradiu amb aquela formula d’exercici es que i participan d’autors tan confirmats coma de novelaris. Çò qu’es una bona causa per l’escritura occitana. Cada an, o pauc se’n manca, lo Lector de la Val desvela unas plumas occitanas novèlas. Es atal que lo cortal de las Letras occitanas se pòt renovelar. A n’aquel renovelament permanent i participan tanplan los concorses literaris coma tanben las revistas que permeton e de joves autors de se lançar dins l’aventura de l’escritura. Una aventura sovent plan solitària, talament ven de mai en mai malaisit de se far editar dins una lenga de mens en mens socializada. Mas aquò rai ! Dins quina lenga que siá, quand una vocacion novèla naís, aquesta s’exprimís al delà las dificultats que pòt rescontrar. Aquò’s aquò lo miracle de las arts : traversar las parets de las empachas per se poder estaloirar al solelh de las esteticas e de las emocions.

            La primièra novèla del recuèlh es d’Ammanuèl Isopet. Es un tèxte fòrça allegoric que nos torna menar al temps que las bèstias parlavan. Las bèstias d’acòrdi, mas las vacas ? De fach, se pòt arribar que d’unes umans bramèsson, raras son las bèstias que parlan. Encara mai escarses son los umans que las aguèsson ausit parlar. Benlèu…, benlèu la nuèit de Nadal dins d’unas circonstàncias especialas, mas las ausir parlar lo demai de l’annada, es a se demandar se lo que las ausís es pas vengut caluc. S’es pas vengut capbord per cas qu’o foguèsse pas abans. E justament sus aquel sicut, los vejaires son nombroses e pas totjorn concordants.

            Se lo concors del Lector de la Val es una vertadièra plantolièra per la literatura occitana ont de novelaris se pòdon exprimir e prene, perqué pas ? un bocin d’assegurança dins lor enveja d’escriure, i participan tanben d’escrivans confirmats. Ne vòli per pròva ongan la publicacion d’una novèla de Joan-Loís Cortial. Lo Roergat nos balha « Camina que caminaràs ». Se tracha d’una mena de metafòra per las libertats individualas. Es la resisténcia a las pressions permanentas de la dòxa. Fa pensar, i a qualques annadas, als resistents a la vaccinacion contra la COVID. Pels mediasses parisencs, aquestes èran cada ser tractats de « complotistas » sens qu’aquestes jornalistas sián capables de dire contre qual e contra qué « complotavan » los que se volian pas daissar traucar la codena. Quand la societat se fa autoritària, resistir a sas injonccions ven un acte eroïc.

            Jade Gavalda nos prepausa ela un tèxte en forma de conte, e mai precisament se tracha aicí d’un conte de fada. Plan solide totes los ingredients del conte de fada i son : misticisme, innocéncia, fantastic, embelinament, beutat e fantasiá. Mas mèfi ! Segon l’autora las fadas pòdon aver mai d’una cara : pòdon èsser benvolentas o tanplan se cambiar en fada pataraunha. Mas dins los contes, coma cadun sap, tot pòt arribar e generalament, çò de melhor. Çò que manquèt pas amb Jade Gavalda.

            La particularitat d’aquel concors, en defòra qu’es dobèrt tan plan als francofònes qu’als occitanofònes, es tanben dobèrt als adultes e jovents coma als escolars. Per los enfants e adolescents los tèxtes pòdon èsser de creacions individualas o collectivas. Se ne vira, una classa ne pòt prepausar un.

            Doas collegianas de La Barraca de Roergue se son elas lançadas, a quatre mans, dins l’alestiment d’un tèxte titolat « La bòria maudita ». Una novèla corteta ont tot, o gaireben tot, vira a l’entorn de l’illusion e del paranormal. Una istòria entre realitat e cachavièlha ont ven malaisit de poder afortir la mendre vertat. Aquelas doas gojadas possedisson una lenga e una escritura naturalas que daissan endevinar qualques possibilitats futuras al nivèl literari. Demòra pas per elas qu’a contunhar sus aquela dralha que probablament las menarà luènh.

            Coma de costuma, lo recuèlh es condreitament acompanhat d’un compact disc ont son enregistradas 14 novèlas, las que son estadas publicadas, plan solide, mas tanben las que son estadas seleccionadas unicament per l’enregistrament. Aquel compact disc es un supòrt mannat per los qu’aprenon la lenga e qu’an besonh de l’ausir. Mas es tanben un aplech de tria a posita de totes los animators d’emissions radiofonicas. D’aquestes se’n parla pas pro dins lo mitan occitanista, pr’aquò fan un trabalh indispensable e irremplaçable de difusion orala de la lenga. Participan bravament a la socializacion de la lenga. Far viure la lenga nòstra sus las ondas es un combat de cada jorn. Mercés a n’eles de lo menar al quotidian.

Cal tanben, plan segur, mercejar los organizaires e los partipants d’aquestes concors sens los quals aquela edicion de « còps de teatre a la bòria » seriá pas estada possibla.

           Pèire Rabasse

            « Còp de teatre a la bòria ». Obratge collectiu. Edicions « Edite-moi ». Despaus legal : setembre de 2024. 186 paginas.