« Semenaire de vidas » de Violeta Ailhaud, revirat dau francés per Daniel DAUMÀS

            Los rescontres amb los libres son de còps tan misterioses que los rescontres sentimentals. Sabèm d’ont venon e podèm pas saber fins ont pòdon anar. D’aquel libre publicat jol nom de Violeta Ailhaud n’aviái après l’existéncia en virant las paginas d’una revista que me remembri pas pus quina èra. Rai ! me foguèt presentat coma una mena de joièl literari. Res de mai per me far quilhar l’aurelha. Me metèri dins l’ase de lo legir. Per aquò far, anèri en çò de mon librari que sovent i passi comanda quand me cal quicòm que se tròba pas dins los ostalses d’edicion occitans. N’i a pas un autre coma Francés, -non pas lo papa mas mon librari-, per desboscar lo libre rare. Ça que la, me calquèt esperar una bona quinzenada de jorns per obténer aquela pèrla.

            Quand lo recebèri foguèri bravament susprés. Primièrament per son format mai pichon que lo format de pòcha qu’es ja pas plan bèl. Aqueste « Semenaire de vidas » es doncas publicat en mini format. Autra suspresa de las bèlas es son espessor. Es estrequit que non sai. Fa pas qu’un quarantenat de paginas. Ni per aquò son pas aquí que preocupacions bassament materialas mentre que la valor literària d’una òbra se pagela pas al nombre de sas paginas. Aquel libròt es aquí per ne portar pròva.

            Violeta Ailhaud seriá estada Provençala nascuda en 1835 e defuntada en 1925. Auriá escrich son roman testimoniatge aprèp la guèrra de 1914-1918. Un chaple que dalhèt un fum de joves Provençals coma dalhèt un fum de joves Occitans de las autras regions nòstras. Abans de morir, Violeta Ailhaud auriá remés a un notari son manescrich en li demandant de lo transmetre a sa filha ainada pas qu’en 1952, valent a dire cent ans aprèp l’insureccion republicana en responsa al còp d’Estat del 2 de decembre de 1851 de Louis-Napoléon Bonaparte. Lo manescrich seriá estat acompanhat d’una letra qu’auriá començat atal : « Ai decidit de contar çò que se passèt per l’etiu de 1852 per çò que pel segond còp en mens setanta ans, lo vilatge nòstre ven de pèrdre totes sos òmes sens excepcion. Lo darrièr es mòrt lo jorn de l’armistici, lo 11 de novembre darrièr ». Tot aquò es al condicional essent que de furgaires se son mainat que cap d’estat civil portava pas de Violeta Ailhaud enluòc. D’aprèp una enquista seriosa aqueste raconte romanesc es atribuït a Maria Borrelin (Borrely segin l’estat civil colonial) (1890 – 1963), una romancièra marselhesa. Quand se coneis la biografia d’aquesta escrivana pacifista e femenista, la causa sembla plausibla.

            D’ont mai plausibla que dins un sensat prefaci datat del 19 de junh de 1919 se pòt legir aquela profession de fe pacifista : « Per nosaus, las femnas, i a pas ges de victòria que tengue. E mas lagremas se mesclan a las de totas las femnas alemandas e francesas que vivon dins lor ostal sens òme. Plori per aqueles braces perduts faches per nos abraçar, per revirar la feda quand se tracha de la tondre ». Un pauc pus lèu dins aqueste tèxte cortet se pòt legir « L’istòria que conti al ser de ma vida, s’es debanada tota en provençau. A n’aquel temps d’aquí aviam ges d’autra lenga qu’aquela qu’aviam apresa de nòstres parents. (…) Es ma lenga mairala e saludi sa resistància. Pasmens faguèri la causida d’escriure nòstra istòria en francés per que mon testimòni s’alargue en defòra de Provença ». Fai tirar Mariús e vira la sansònha…

            Que conta lo libre ? A la gròssa, aprèp aprèp l’insureccion republicana en responsa al còp d’Estat del 2 de decembre de 1851 de Louis-Napoléon Bonaparte, la repression es tala en Provença que totes los òmes d’un vilatge de montanha dins los Alps, son siá tuats pendent la revòlta, siá morisson al banhe. De tant que n’en demòra pas un sol dins lo vilatge. Las femnas se retròban solas amb qualques mainatges. Passan atal doas annadas sens véser un òme. Alavetz, amassa fan lo jurament que se ne ven un, li caldrà èsser l’òme de totas las femnas. Las deurà totas ensemenar. D’aquí serà lo « Semenaire de vidas » que balha títol a l’obratge. Alavetz, aprèp doas annadas plenas d’abstinéncia afectiva e sexuala totala, un òme se presenta.

            Non solament lo scenari del roman es audaciós per l’epòca çò que revela lo femenisme militant de l’autora que gausa parlar de la sexualitat femenina, mas l’òbra literària es preciosa per son escritura. Se tracha d’una pròsa poetica ; poetica e erotica : « Avèm fach l’amor. Aquò èra una mena de bonur. Bonur dolorós, coma una plaga que n’auriem desrabat la crosta per ne’n far gisclar la sang. (…) Puèi s’esperlonga denaut, devèrs mas popas confladas de fuòc, e debàs devèrs la font qu’ai a cima de las cambas. (…) Nòstre primièr rescontre de la carn va durar fins a las aubetas. Me va careçar, m’aimar de toteis los biaises. (…) Preni, mordissi, piquí non sabi pas mai ont, m’estavanissi, fondi e me prefondi. Udòli tre que lo plaser m’ennega, veni caluga. Siái a morir. El se retira, crenta de m’aver fach mal. Lo rameni per ne venir a la fin. Demòri aquí anequelida, vuèja, sens vòia ».

            Aquel libre es d’una fòrça excepcionala. A n’aquò es ges estonant que foguèt publicat en mantunas lengas ; un desenat per plan dire. Demest aquestas, plan solide la version occitana que devèm a Danièl Daumàs, lo cantaire e l’escrivan. Aquel tèxte de Danièl Daumàs es dins un provençal qu’a volgut fòrça dialectal sens que benlèu aquò se justifiquèsse. Rai ! imagini que lo revivaire a saput servar al tèxte tota son energia originèla e s’èra pas lo cas voldriá dire que sa version n’i a porgit mai.

            Soi estat embelinat per aquel romanòt que me demòra encara pel cap. Francament es de legir. Es quicòm de rare ; tras que rare…

            Pèire Rabasse

            « Semenaire de vidas » de Violeta Ailhaud. Edicions « Parole ». Colleccion « Man de femna ». Mini format. Despaus legal : setembre de 2020. 45 paginas.