Le retour du rebelle / Lo retorn del rebèl, de Bernat Mahoux

            Bernat Maós (Mahoux ortografiat a la franchimanda) es un escrivan albigés abondós especializat dins lo roman istoric e mai que mai dins lo roman istoric medieval occitan. Emai es un escrivan qu’escriu larg, que sas òbras son sovent de romans flume. Ne vòli per pròva l’obratge seu « Trencabèl e los Chivalièrs de l’Apocalipci » qu’agèri ja lo plaser de vos presentar dins aquela cronica e qu’es un volum de 910 paginas tocant, el tanben, a la saga de la familha vescomtala dels Trencabèl. Aqueste « Retorn del rebèl » clava la malediccion dels vescomtes carcassoneses. Notarètz qu’escrivi « Trencabèl » (« trencar bèl », valent a dire trencar amb generositat), qu’es mai que probablament l’etimologia exacta del patronim, e non pas « Trencavèl » amb una V baissa. D’efièch, vesi pas ges la necessitat, nimai l’interés, de trencar un vel. Encara que…

            Lo libre comença per una descripcion de la batalha de Muret e la penibla desfacha occitano-catalana. Aprèp aquel funèste eveniment lo jove Raimond Trencabèl, darnièr de la linhada, es menat en Catalonha e Aragon ont passa son enfància amb dos dròlles de son edat, Jaume, lo filh ainat de Pèire lo Segond tuat a Muret e tanben Raimond-Berenguièr lo jove comte de Provença, el tanben orfanèl que deu esperar sa majoritat per poder regnar sus sas tèrras, a condicion plan solide, qu’entretemps qualqu’un mai las i venga pas panar ; per çò que, coma cadun sap, lo poder supòrta pas lo vuèg.

            L’obratge nos balha e conta una vision d’aquelas tres enfàncias aristocraticas. La formacion intellectuala e guerrièra dels tres gojats es tras que sarrada. An gaire d’escasenças per s’amusar que lor emplec del temps es comprimit. Mentretant, cadun a consciéncia de la seu plaça actuala e futura dins la societat, çò que pròva una maduretat e un desvolopament personal avançat. Bernat Maós rend l’ambient d’aquelas tres joves vidas d’un biais pro realista, çò que demòstra sas coneissenças istoricas d’aquela pontannada. Plan solide, coma romancièr, Bernat Maós a sas fantasiás e las nos fa despartir amb engenh e generositat. Es un autor que mestreja a plec l’art de la narracion.

            Dins aquela mena de ficcion Bernat Maós es al seu. Valent a dire que nos passeja dins un univèrs medieval que coneis coma se ne tornava. Per ne tornar justament al jove Raimond Trencabèl nos conta sas aventuras dins las armadas catalano-aragonesas al moment de la reconquista contra los moametans arabo-berbèrs qu’ocupavan la peninsula iberica. Èra alara pas qu’adolescent, mas ja tenguèt a seguir las armadas en campanha. Mai d’un còp se salvèt la vida per d’urosas e inesperadas circonstàncias. Coma se la sòrt lo preservava per li poder permetre de tornar en çò seu e desliurar sas tèrras de l’empresa catolico-francimanda. A n’aquela epòca lo malur d’Occitania èra d’èsser presa dins las entenalhas entre dos escurantismes : lo catolic al nòrd e l’islamista al sud. Dins aquel monde d’intolerància fèrra i aviá gaire plaça per las luses de paratge. D’ora, coma son paire, Raimond Trencabèl n’agèt consciéncia e tant coma poguèt, en chivalièr valorós, luchèt per las libertats e la justícia porgidas per la civilizacion occitana. Mas fasiá pas bon aver cinc sègles d’avança suls progrèsses de l’umanitat. Las fòrças del mal èran encara potentas.

            Bernat Maós descriu la reconquista occitana dels tres princis occitans Raimond VII de Tolosa, lo comte de Foix e Raimond Trencabèl. Aquestes tornan un temps prene als Francimands las tèrras e castèls que lor son estat panats al moment de la guèrra d’envasiment de 1209. Es una epopèia cavaleresca ricament alestida ont las quitas istòrias d’amor son pas absentas. Çò que, siá dich en passant, fa partida del genre literari. Aquò se sap que non i pòt aver de guèrra sens amor. Mas tanplan una femna pòt tanben far la guèrra al sens pròpri e Bernat Maós o sap ben pro qu’utiliza aquel fach per espessir armoniosament sa salsa romanesca e ne far un dels plats dels mai requistes que me foguèt donat de tastar.

            Aquel roman istoric es l’istòria epica e gaujosa d’una resisténcia a l’imperialisme francés en tèrra occitana. Trencabèl lo Jove luchèt non pas tant per recobrar sa vescomtat, mas per onorar la memòria del seu Paure paire que, coma cadun sap, foguèt assassinat per Simon de Montfòrt dins de condicions òrras qu’avián pas res a véser amb l’etica chivalièra de l’epòca. Aquela narracion encantarà los resistents del sègle XXIen que sèm. Per plan dire aquel roman es una produccion d’aquela actuala resisténcia. Aquela sagà literària escricha per Bernat Maós es un monument quilhat a la familha Trencabèl que jamai signèt pas de compromés amb l’ocupant e que, generacion aprèp generacion, se batèt aitant coma poguèt per servar la libertat e la dignitat del parçan d’Occitània que n’aviá la responsabilitat. Considèri ieu qu’aquela òbra porgís pèira a l’imaginari nacional nòstre. L’istòria nòstra es pro rica per èsser sorga d’imaginacion literària. Pas besonh d’anar de longa posar en çò dels vesins. Sèm pro rics per nos autosufir en matèria de creacion artistica. Aquel obtratge, un còp mai, es aquí per ne portar la pròva. Nos torna la fiertat d’èsser çò que sèm malgrat l’agarrida permanenta que patissèm d’un poder franchimand despietadós a travèrs los sègles. Aqueste « Retorn del rebèl » es un roman que ten d’espessor, al sens pròpri coma al sens figurat.

            Aquela òbra romanesca colossala, sens cap de dobte, representa una soma de trabalh importanta que deguèt demandar plan temps al seu autor. Es una òbra coma n’avèm gaire dins la literatura occitana d’expression francesa. Es tanben una òbra de fe e de fisança dins l’identitat occitana. es un monument levat en omenatge a la memòria dels Trencabèl e del país. Sèm deveires a Bernat Maós de la nos aver ofèrta. Coma qué, en aquesta debuta de sègle XXIen la patria occitana es totjorn pas mòrta e es encara capabla d’inspirar d’artistas de granda valor que Bernat Maós ne fa, solide, partida.

            Pèire Rabasse

            « Le retour du rebelle – Lo retorn del rebèl » de Bernat Mahoux. Edicions TDO. Format de pòcha. Despaus legal : març de 2019. 802 paginas.

https://tdo-editions.fr/produit/le-retour-du-rebelle-tome-1-2