Lo grand exterminator : l’Educacion Nacionala franchimanda

            Arvei Terral es segurament a l’ora d’ara l’intellectual que coneis lo mai l’istòria de l’occitanisme. Mai qu’un sociològ, es un istorian de tria, un furgaire engenhós de bibliotècas.  Imagini que deu passar son temps a fosigar dins totes los archius del país. Mas son engenh màger es son art de las restitucions al public. Soi totjorn agradivament susprés per sas publicacions. A un biais plan personal de presentar las causas. O fa amb pedagogia. A lo legir me disi a cada còp qu’ai mancat quicòm d’èsser pas estat un de sos estudiants. Ai consciéncia d’èsser passat a costat d’un fum de coneissenças. Mas m’acontenti en pensant que per corses de ratrapatge avèm a posita sas publicacions. Atanben, personalament, ne manqui pas una.

            En debuta d’obratge, me sembla, ça que la, que l’autor parla un pauc tròp favorablament del colonialista e racista Jules Ferry. A lo citar auriá tanben pogut ajustar sas frasas de colonialista : « França deu tanben èsser un país grand, impausant a Euròpa tota l’influéncia que li aparten (…) e pòrtar pertot ont pòt sa lenga, sas mors, son drapèu, sas armas, son engenh ». E ajustar l’orror de son racisme : « Cal ben dire clarament que, en efècte, las raças superioras an un drech envèrs las raças inferioras. (…) I a per las raças superioras un drech, per çò que i a un dever per elas. An lo dever de civilizar las raças inferioras ». Jules Ferry pensava e disiá sens vergonha que França aviá lo drech de pilhar los territòris colonizats en escambi de la « civilizacion » que porgissiá. Alavetz, supòrti pas que se presenta aquel òrre criminal coma un grand e famós reformator de l’ensenhament. La sola causa que presiguèt sa vida tota foguèt l’imperialisme francista e patissèm encara d’uèi d’aquela politica. La causa val d’èsser remembrada.

            Lo libre d’Arvei Terral conten tanben d’agradivas suspresas. Per exemple la lucididat politica d’Estève Bilhièras (1876 – 1935) que foguèt conse de Tolosa de 1925 fins a 1935. Pas que sièis ans aprèp la fins del chaple de 1914-1918 escriu : « En aqueste dimenge plujós de setembre de 1924, veni d’acabar un article ont expliqui cossí e perqué Alemanha serà dins l’impossiblitat de se plegar a las exigéncias draconianas del tractat de Versalhas e totes los mals que ne pòdon davalar ». Damatge qu’aguèssi pas léser de tornar trobar aquel article en question. Mas de segur, coma o faguèron remarcar los Aligats venceires, amb las condicions impausadas per la sola França (que crei aver totjorn rason contra lo demai del monde) a Alemanha, anavèm cap a una revòlta de Germania. Mas l’imperialisme francés a totjorn pensat que l’occupacion d’Alsàcia e de la Lorena alemanda valiá ben de milions de mòrts. Tot imperialisme es irracional e d’una irracionalitat fèra. I a pas qu’a véser d’aquestas passas l’imperialisme rus.

Aquel tèxte d’Estève Bilhièras dins lo qual la guèrra de 1914-1918 es qualificada ni mai ni mens que de « funèsta e estupida guèrra », es un testimoniatge de mai que demòstra la responsabilitat de França dins los ressentiments que menaràn los Alemands a aderir al nazisme. Coma ja dich pus naut, los Aligats avián ensajat de dissuadir França de sagnar Alemanha. Mas lo capuditge de París menèt l’umanitat a la segonda guèrra mondiala. Foguèt tanben la meteissa causa al moment de la guèrra de liberacion argeriana. Lo monde entièr demanda a França de descolonizar, mas se creguèt fòrça temps al dessús de tota morala politica. Es aquò lo supremacisme a la francimanda.

            Ni per tot, Arvei Terral balha dins son libre de tèxtes escriches per de monde que ieu trantalhi pas a qualificar de resistents al dintre de l’institucion opressiva e etnocidària qu’es l’Educacion Nacionala francesa. Demest aquestes, lo tèxte d’un denomat Sr Plan, alara inspector de l’escòla primària en Albigés, que fa un istoric onèste subre çò que foguèt quitament per el « la desastrosa guèrra contra los Albigeses ». Atal escriu a la debuta del sègle passat : « L’esperit d’investigacion e d’examèn acabava per s’espandir demest aquesta aluserpida populacion del Miègjorn generalament rica e baganauda. Aquel esperit faguèt nàisser en Provença e Lengadòc, mai avançats en civilizacion, d’unas sectas divèrsas avent qualques analogias amb la dels Maniqueans e que lors capdals anónciavan la pretencion de refondar la Glèisa catolica. (…) Los chivalièrs del nòrd, mens rics e mens civilizats, agantèron amb preissa l’escasença que s’ofrissiá a n’eles de venir pilhar nòstras polidas províncias. (…) La guèrra contra los Albigeses paralisèt las fòrças de Lengadòc e de Provença, arroïnèt lors ricas e comerciantas ciutats, arrestèt una civilizacion que son desvolopament balhava d’inquietuds a la Glèisa. Atal, la guèrra assegurèt per sempre la supremacia de la França del nòrd sus la del Miègjorn ». Son causas que valián d’èsser dichas e que, compte tengut de l’estat de las recèrcas istoricas a n’aquela epòca, son plan alestidas.

La conclusion que fau d’aquel recuèlh de tèxtes balhats per Arvei Terral es que, coma lo cotèl que tanplan pòt servir a despartir lo pan o a assassinar, l’Educacion Nacionala auriá pogut servir a educar dins lo respècte l’identitat de cadun, mas l’Estat exterminator francés se’n serviguèt coma d’una arma de destruccion massissa per temptar assassinat de nacions. Aquela politica es d’uèi encara en aplicacion. Amb aquò, los intellectuals parisencs deplòran, indignats fins a las mesolhas, la russificacion forçada de Crimèa e de Dombàs, mas dison pas res sus la francisacion d’Occitània, Bretanha e Alsàcia per citar pas qu’aquestes païses. Aquò benlèu per çò que dins lor esperit estrechit la lenga russa es pas « la pus polida lenga del monde ».

Alavetz, se França contunha de nos impausar sa lenga es segurament perque apartenèm a una raça inferiora. Mentretant, quantas escòlas, collègis e licèus en Occitània pòrtan encara lo nom de Jules Ferry ? Pròva que l’alienacion es encara prigonda dins nòstre país.

Lo libre d’Arvei Tarral se pòt crompar en mandant un chèc bancari de 18, 40 € (mandadís compres) a l’òrdre de : Les Amis des Archives de la Haute-Garonne – 11-14, baloard Griffoul-Dorval – 31400 Tolosa.

  Pèire Rabasse

            « Educateurs et ethnographes » d’Arvei Terral. Edicions dels Amics dels Archius de Garona Nauta. Acabat d’imprimir en setembre de 2021. 190 paginas.

https://www.librairieprivat.com/livre/9782907416405-educateurs-et-ethnographes-regards-sur-les-ecoles-et-les-eleves-du-sud-ouest-herve-terral/