Claudi Alranq : Au sud de Molière

            Los occitanistas de la codena vièlha e espessa coneisson plan Claudi Alranq. Dins las annadas 1970 del sègle passat es el que creèt e animèt la Teatre de la Carrièra que foguèt una tropa inventiva e rebalaira. A l’epòca participèt bravament al fenomèn popular de presa de consciéncia nacionala del pòble occitan. E s’aqueste procèssus butèt pas fins a cima son camin de liberacion e d’emancipacion, es pas que Claudi Alranq e sos companhs ajan pas fach çò que caliá. Se d’unes an pas desmeritat, son plan eles. Mas los comedians engatjats dins lo procèssus de liberacion nacionala son coma totes los autres militants culturals, comprenon pas que, per prene una metafòra rugbistica, quand fàcia al poder imperialista francés marcam un ensag al nivèl cultural, lo cal sulcòp transformar dins lo domèni politic. Tornèm o dire un còp mai : la question occitana es una question de revindicacion politica.

            Aquò escalcit, tornèm-ne al roman de l’autor pesenòl. Me pòdi enganar, mas tre la debuta la question de la part d’autobiografia se pausa. Lo personatge principal, per planes costats, sembla curiosament a l’autor. Un autor que, coma cadun sap, coneis plan los mestièrs del teatre (l’ensenhèt a l’universitat de Niça). De fach, per qual coneis un bocin Claudi Alranq, dire que sap çò qu’es la creacion teatrala es escalcir una evidéncia, talament l’òme passèt sa vida suls emponts.

            L’escritura de Claudi Alranq es, çò me sembla, plan especifica e singulara. Es alestida sus un ritme saquejat. La frasas son cortas e un pauc secas, coma dins de dialògs teatrals. Vertat qu’a i agachar de pus prèp es segurament marcada pel jòc scenic, qu’es lo mejan costumièr d’expression de Claudi Alranq. Aquela escritura, o devi dire segon mon vejaire, a mai a véser amb l’ambient teatral que non pas amb la fluïditat romanesca. Diguent que se deu trobar a mitat camin entre los dos. Es una originalitat dins lo domèni de la pròsa. Res que per aquela singularitat, lo libre val d’èsser legit.

            Los quitis decòrs que nos prepausa Claudi Alranq semblan de decòrs de scèna. Ne va tanben, e benlèu plan mai, per çò que tòca als dialògs. Un còp mai sèm aquí entre òbra de jògar e òbra romanesca, quicòm per ieu d’excepcional dins la literatura. Emai se lo libre es presentat coma roman, de gaire se poiriá dire qu’es ibrid.

            A d’unes moments dins aquel roman Claudi Alranq nos prepausa de scènas burlèscas a la Molièra. Pensi entre maitas a n’aquel espectacle balhat a Agen ont lo personatge que parla a la primièra persona i participa. Se tracha d’una pèça de teatre de Corteta de Pradas jogada per una tropa d’amators. Fin finala, lo tot se va acabar per una « prunada », çò qu’es la mendre de las causas as Agen. Tot l’esperit e l’engèni teatral de Claudi Alranq es dins aquel roman. L’òbra romanesca es bastida sus de basas teatralas, çò que balha un objècte literari susprenent, tornèm o dire, probablament unic en literatura contemporanèa.

            L’interés d’aqueste roman istoric es que l’autor, per alassar pas lo lector, fa de contunh un anar-tornar entre los sègles XVIIen e XXIen. Lo sol pichon repròchi que se poiriá far a l’autor es de benlèu vóler tròp pegar a l’istòria. Se pòt regretar tanben lo nombre important dels personatges. Diversitat qu’acaba per nòser a la compreneson de l’ensems. Al final, tot comptat e rebatut, lo roman vira mai a l’istoric que non daissa plaça a una ficcion fantasierosa.

Lo roman dintra, çò me sembla, plan tròp prigondament dins los detalhs de l’Istòria, amb una « I » majuscula. Es tròp dins los afars intèrnes del reialme de França, las luchas de poder dels unes contra los autres. Disi pas que la vida de Molièra siá pas estada afectada, pertocada pels guirguilhs de la cort. Consí ne seriá pogut èsser autrament alara que viviá a l’òrle d’aquel monde ? Se cal tornar metre dins lo contèxte e se mainar qu’es demest los aristocratas que se trobavan los protectors dels artistas. Ni per aquò, benlèu que Claudi Alranq s’atardiva tròp sus aquelas mica-macas. La trama romanesca patís de tròp pegar a la realitat politica del moment. S’es vertat que la politica condicionava las arts, pasmens, dins sa ficcion l’autor auriá pogut prene un pauc mai de distància.

            Notam qu’aqueste libre pareguèt pel quatre centen anniversari de la naissença de Molièra. Fòrças manifèstacions se debanèron per l’escasença, mas quasi totas teleguidadas a partir de París. Plan solide calèron que pendent dotze annadas lo dramaturgue francés faguèt sa formacion en Occitània. Tant e plan, e tot sabent que la formacion es primordiala dins aquel domèni coma dins los autres, se pòt pensar sens exageracion ni chauvinisme que Molièra fasiá de teatre occitan. Urosament avèm l’astre d’aver agut Claudi Alranq per o remembrar.

              Pèire Rabasse

            « Au sud de Molière » de Claudi Alranq. Edicions Domens. Colleccion « Littérature ». Despaus legal de decembre de 2021. 285 paginas.

https://www.lalibrairie.com/livres/au-sud-de-moliere_0-8388393_9782357801295.html