« L’etèrne retorn d’Adam » de Jules Verne

           E òc ! malgrat l’opression franchimanda contra la nacion occitana, « La literatura francesa fa tanben partida de la literatura mondiala ». Se me permeti d’acertesar una tala banalitat es per çò que i a de monde que, condreitament, pausan la question del perqué e del cossí qu’unes tradusisson lo francés a l’occitan alara que, sensat, la quasi totalitat dels Occitans coneisson lo francés ? Coneisson lo francés e, adoncas, an certanament directement accès a l’original. « Çò qu’es pas fals », coma diriá l’autre.

Ma responsa a n’aquesta interrogacion es tan mèra coma de polsar : per ieu lo francés es una lenga estrangièra coma las autras. Ai pas cap enveja de li balhar un estatut particular e al contrari, coma soi bravament reversièr, ensagi de legir lo mens possible dins la lenga que lo supremacisme francés ensaja de m’impausar. Avèm ara per ara a posita de traduccions d’Artús Conan Doyle, de Jack London, de John Ronald Reuel Tolkien, de Miguel de Cervantes, de José Maria Eça de Queiroz, de Gabrièl García Marquez, de Pier Paolo Pasolini, etc… etc… Vesi pas perqué n’auriam pas de Victor Hugo, d’Emile Zola o de… Jules Verne.

Justament, un òme fa tot çò que pòt per balhar a legir la literatura del monde en occitan. Aquò’s l’editor Eric Chaplain qu’amb son ostal « Edicions dels Regionalismes » publica de reviradas dempuèi mantunas annadas. Es urosament pas lo sol a o far dins lo cortal de l’edicion occitana, mas o fa amb constància. Cadun o pòt anar verificar sul catalòg numeric de son ostal d’edicion. Sens cap dobte, cadun i pòt trobar son bonaür.

Fa gaire temps ven de publicar « L’etèrne retorn d’Adam » de Jules Verne dins una traduccion de Sèrgi Viaule. Remembrem que Jules Verne, nascut en 1828 a Nantas, moriguèt en 1905 a Amiens. Foguèt un escrivan màger de lenga francesa e lo vulgarizator mannat d’una mena de raconte que pus tard vendrà un genre literari d’esperel : la sciéncia ficcion. Val lo còp de lo legir e quand avèm la possibilitat d’o far en lenga nòstra cal pas mancar l’escasença.

            « L’etèrne retorn d’Adam » es un tèxte pas que d’un setantenat de paginas, mas una òbra d’una densitat espectaclosa. Aquela novèla postuma, pareguda en 1910, desparelha dins l’òbra de Jules Verne que se coneis puslèu per èsser un autor optimista. Pensava que lo progrès porgit per las sciéncias e las invencions èra l’avenidor de l’umanitat.

            Aicí son figas d’una autra desca. Sèm en plen dins un autre registre, plan mai pessimista : l’umanitat es confrontada a sa brutala e inexorabla desaparicion. Emai se capita qualques còps de se salvar, totjorn in extremis, es per tornamai càser dins sos travèrses que son guèrras e autres crimis. Totòm se mainarà qu’aqueste tèxte, fòrça modèrne, sarra l’actualitat contemporanèa. A un sègle de distància sembla escrich per aqueste debuta de sègle XXIen. Lo rescalfament climatic, lo terrorisme musulman e la guèrra en Ucraïna, pas que per citar aquelas tres calamitats, son aquí per nos remembrar que l’umanitat es capabla de ressegar la branca sus la quala es sèita.

            Es çò qu’arriba dins aquesta novèla ont las aigas pujan, pujan fins a negar la quasi totalitat de la planeta. Son pas qu’un mannat de personas que capitan a embarcar sus un vaissèl per se salvar de las aigas. Alavetz, comença una corsa contra la mòrt dins lo confinament estricte e estrech del batèu. Aqueste va rebalar a tusta e busta sus la planeta sens poder costejar lo mendre isclon. Va e ven d’un emisfèr l’autre en cerca d’un tròç de tèrra per se poder pausar e tanplan tornar prene rasiga per bastir un monde novèl. L’ambient dins lo vaissèl es pesuc e tras que pesuc coma o podètz imaginar, d’ont mai quand la noiridura comença per mancar e qu’es racionada.

            Conti pas la fin del raconte, mas çò que reteni d’aquesta novèla es que pòrta bravament a soscar sus l’umanitat a sa capacitat a poder, o pas, tirar cap al bonaür. Aquel tèxte es modernissim per las interrogacions que porgís, notadament tocant a la capacitat dels umans de gerir intelligentament son environa naturala e sas ressorças alimentàrias.

            La traduccion del librilhon es de Sèrgi Viaule. Amb aquesta, l’escrivan albigés n’es pas a sa primièra revirada. Los que l’an ja legit sabon la lenga qu’es la seu, sabon l’escrich qu’es lo seu, sabon tanben certanament son mestritge de la sintaxi. Es un traductor qu’aspira a aquesir perfièchament una lenga estandard tot en li servant sa riquesa e sa subtilitat. Aquò’s son tantas rasons per legir aqueste obratge. E se de rasons ne caliá ajustar una ultima, diriái qu’es tanben lo primièr tèxte de Jules Verne que se pòsca legir en lenga nòstra. Esperam que serà lèu acompanhat de plan maites.

              Pèire Rabasse

            « L’etèrne retorn d’Adam » de Jules Verne. Edicions dels Regionalismes. Acabat d’imprimir en junh de 2022. 78 paginas.

https://editions-des-regionalismes.com/products/leterne-retorn-dadam-edition-en-occitan