Henri Queffélec : Èran sièis marinièrs de Groix… e la tempèsta

            Henri Queffélec (1910 – 1992) es nascut a Brèst. Es conegut per èsser lo mai creatiu dels romancièrs maritims del sègle XXen. Nimai per èsser estat d’expression francesa, Henri Queffélec es un escrivan breton que quasi totas sas òbras (mai de 80 obratges publicats) son estadas inspiradas per son país banhat de mars. Sabi pas se d’unas de sas òbras son estadas adaptadas a la lenga bretona, pr’aquò o s’ameritarián.

            Aqueste « Èran sièis marinièrs de Groix… e la tempèsta » es un libre que clau una poesia especifica al monde de la mar : « La mar repetava als peisses las paraulas dels umans », çò escriu un moment donat. Al neofit, la literatura maritima pòt semblar, a passas, longanha. Es lo genre qu’o vòl. D’efièch, l’ambient dins un batèu de pesca, d’ont mai se se tracha d’un velièr coma es aquí lo cas, es totjorn una languison. Aquò’s l’espèra interminabla d’una pesca abondosa, d’unas bonas presas. La paur d’aver a tornar al pòrt d’estaca amb las calas vuèjas es una vertadièra cachavièlha e pas sonca pel capitani, mas tanben per tota chorma, del mòssi als matalòts mai confirmats. Es aquesta atmosfèra que Henri Queffélec nos fa viure dins aquel libre : un sentit d’espèra insostenibla ont l’avenidor se jòga aicí e ara, al mitan de l’immensitat oceanica.

            Lo monde de la pesca es un univèrs masculin e rufe. Un monde de virilitat liurada als elements. Los òmes o sabon ben pro qu’a bòrd cadun garda sa plaça tot sabent que dels gèstes de cadun depend la vida dels autres coma la de cadun depend dels saberfars de sos camaradas. La chorma es ligada per e dins una meteissa destinada quand la barca es al mièg de las èrsas mai o mens domèrgas. Las pregairas dels marinièrs son comunas e simultanèas, son directament en rapòrt amb la situacion que vivon aicí e ara. Un present cambiadís de contunh, plan mai cambiadís que tot çò que se pòt passar sus tèrra. Tirar los peisses de la mar es pas amassar de patanas a flor de tèrra. Es aquò que l’autor nos escalcís e nos fa viure dins son libre. O fa amb una lenga mestrejada a plec. Urosament qu’avèm tanben agut d’escrivans bretons e occitans per illustrar lo francés. Es al mens lo constat que me permeti de far, emai se poiriá plan que foguèsse mai qu’una sentida personala.

            Las menaças sus un vaissèl venon tanplan de las plondors tant del cèl coma de las aigas. I a çò que veson los marinièrs en levant los uèlhs e çò que pòdon pas veire en los baissant. Se las nívols se pòdon interpretar, que dire dels abisses que se pòdon tot escàs endevinar, negres coma o poiriá tanplan èsser lo darrèr del diable ? Tot aquò demòra de longa dins lo cap dels marinièrs, novelaris o experimentats. La paur, cadun la se garda per se quand la mar se fa marrida a l’entorn del batèu e que lo ven tustar despietadosament de sas èrsas enferonidas. Qual demanda jamai a la mar de venir fèra ? D’ont venon aqueles fèbres de ràbia ? L’infèrn seriá jos las aigas ? Los marinièrs serián pas luènh d’o creire que lor cal ben mentalament s’acrancar a quicòm. Quand la mòrt rondineja, la superticion naseja. Es totjorn atal entre cèl e tèrra, que siá sus un vaissèl o sus una isla pichona. Es çò que nos remembra Henri Queffélec dins aquel libre que, o supausi, restituís plan l’ambient sus un batèu de pesca en nauta mar pres dins la tempèsta : « La mar celtica, agulhonada e fissada pels vents los mai tissoses, viviá milanta tempèstas en una ».

            La mar, o puslèu las mars, son gaire presentas dins la literatura occitana. Se nòstre país a solide la pròpria pesca maritima en Mediterranèa coma sus l’Ocean, d’aquelas tradicions, fins ara la literatura se n’es gaire apoderada e es domatge. Se tracha d’un monde que, se sèm pas capables de lo descriure en lenga nòstra, risca de nos escapar e de se pèrdre per tot jamai. Es benlèu a n’aquò que pensava Henri Queffélec quand entreprenguèt sa tièra de romans tocant a la vida insulària e als pescaires.

            Lo mot de « suspens » poiriá èsser lo que resumís melhor aquel obratge. Aquel roman es segurament un dels mai capitats de l’òbra de l’autor. Podèm mercejar las edicions dels Regionalismes de lo nos aver tornat editar e nos podèm quitament estonar que d’unes obratges de Henri Queffélec sián encara a l’ora d’ara indisponibles.

            Cossí que ne vire, la lectura de l’autor breton es un bon mejan de dintrar dins la cultura populara de son país. Lo despaïsament es assegurat.

            Pèire Rabasse

            « Ils étaient six marins de Groix… et la tempête / Èran sièis marinièrs de Groix… e la tempèsta » de Henri Queffélec. Edicions dels Regionalismes – colleccion « Pocket ». Acabat d’imprimir en junh de 2019. 327 paginas.

https://editions-des-regionalismes.com/products/ils-etaient-six-marins-de-groix-et-la-tempete-roman