Un libre de Miquèl Mathe al servici de La Despacha de Tolosa

            Sabi pas ni cossí, ni perqué aquel libre « Vite et bien, des nouvelles de La Dépêche / Lèu e plan, qualques novèlas de La Despacha », se tròba dins ma bibliotèca. Segurament que i es dempuèi d’annadas e probablament de decennias. Solide que per ieu, nacionalista occitan, es pas jamai estat una prioritat de lectura ; çò qu’explica que foguèsse estat daissat en abandon tan de temps. Mas amb los confinaments successius de 2020 e 2021, pauc a cha pauc agotèri tot çò qu’aviái d’interessant a legir. Ja, a n’aquel punt de ma presentacion, dobrissi una parentèsi per deplorar un còp de mai que los ostals d’edicion publiquèsson pas mai en lenga nòstra.

            Rai ! Miquèl Mathe es gaire conegut, e de ieu l’èra pas ges. Es amb aqueste libre lo primièr còp que lo rescontri. Cal ben dire que legissi pauc en francés. Ma lenga de trabalh, dieu mercés, es l’occitan. Es atal que cadun a sas prioritats e las meunas son d’aparar la lenga e la cultura de mon país. La quatrena de cobèrta de l’obratge pòrta que Miquèl Mathe a publicat d’ensages, de romans istorics e de pèças de teatre. Es adoncas un escrivan e un creator polivalent. Sus la quatrena de tampa es tanben mencionat que foguèt cronicaire literari. La question que me ven còpsec dins lo cibornièr es de saber se « per azard » o seriá pas estat per La despacha de Tolosa, lo quotidian que gausa aver pres per devisa « lo jornal de la democracia qu’entresenha lèu e plan ». Pas qu’aquò ! Vertat qu’a se servir se-meteis, tant val i anar pas amb l’esquina de la caça.

            Aquel « Vite et bien, des nouvelles de La Dépêche / Lèu e plan, qualques novèlas de La Despacha » es mai que mai un obratge de propaganda -o de reclama se disiá autres còps- al servici de La Despacha de Tolosa. D’alhors lo libre es estat publicat, cèrtas per las edicions Privat de Tolosa, mas financiat per… La Despacha. Atanben, se l’autor es pas completament dins l’òbra de comanda, remanda plan l’ascensor e son mecènas. Talament que li arriba d’escriure de causas coma aquesta, « La Despacha s’engana quelques còps, mas es amb ela qu’aprenguèri a legir. E per aquò, vesètz, es venguda per ieu coma una segonda maire. E una maire, aquò se sap ben pro, en tota situacion demòra de longa amb vos e vos mentirà pas jamai ». S’aquò es pas de lèca-man, sabi pas çò que ne poiriá èsser. Soi de longa estat estonat cossí d’escrivans son prèstes a totas las compromissions, emai las pus vergonhosas, per èsser editats. Per çò que, francament, La Despacha de Tolosa fa 140 ans que dins la region Centroccitània regna sus la premsa quasi en situacion de monopòli. Fa aitant de temps que se fa lo relais del jacobinisme radical-socialista, tant val dire de l’imperialisme etnocidari al servici de l’ideologia supremacista francesa. Aquò dura encara e totjorn en 2021. Als bailes del jornal lor es quitament pas jamai vengut a l’idèia d’embauchar tres o quatre jornalistas occitanofònes per almens publicar cada jorn una pagina del jornal dins la lenga de Jansemin.

            Aqueste obratge es ni mai, ni mens, qu’un recuèlh de novèlas. Son originalitat residís dins son engimbradura. Valent a dire que, cronologicament e partiguent de la naissença del jornal, l’autor a brodat qualques novèlas literàrias a partir d’eveniments importants, siá per la vida e lo foncionament del quotidian, siá per la societat en general. Atal se’n pòt trobar una sus la revòlta dels vinhairons de 1907. Una autra sus los dramas umans de la funèsta guèrra de 1914-1918 que faguèt de milions e de milions de mòrts, dalhats per assadolar l’apetís de l’imperialisme francés e sa tissa de voler contunhar a regnar sus l’Alsàcia germanica. Aquesta realitat politica, plan solide que Miquèl Mathe la percep pas, o puslèu refusa de la véser. Coma La Despacha de l’epòca, contunha de sosténer la propaganda franchimanda sens parpalejar brica. Demòra drech dins sos esclòps, un drapèu tricolòr dins la man. Es benlèu pas mai necite de notar que La Despacha de Tolosa foguèt pendent 140 ans, e demòra encara, un aplech de tria per descervelar los Occitans e ensajar de los assimilar al franco-francisme.

            Amb aquò, Miquèl Mathe no’n fa tanben una sus la retirada republicana catalana e espanhòla de 1936. mas aquí tanben fa de sentimentalisme e oblida amb fòrça atencion de parlar de la traïson de la republica radicalo-socialista francesa cara a la republica sòrre d’Iberia. Ditz pas cossí los Republicans foguèron aculhits al Pertús per de regiments de tiralhaires senegaleses e vergonhosament embarrats dins de camps de concentracion. Es gaire polida la tresena republica franchimanda radical-socialista sostenguda de longa per La Despacha de Tolosa. Refusèt tota solidaritat politica, morala e materiala amb la republica espanhòla. Mas aquò, Miquèl Mathe o eludís en s’amagant darrèr l’enecdotic. S’acontenta un còp de mai de mencionar lo trabalh dels jornalistas qu’a l’epòca cobrissián l’eveniment pel quotidian tolosan.

            Una autra novèla descriu la confusion  que regnava a Tolosa al moment de la Liberacion. Mas pas solament en vila, la confusion èra tanben dins la gestion de la premsa editada dins la capitala nòrd-lengadociana al moment del cambiament de regime politic. Miquèl Mathe descriu dins aquel tèxte lo rambalh que borrotlèt l’anar del jornal istoric de la carrièra Bayard. Ne fa segurament un pauc tròp e alavetz, l’escritura se fa pesuga e de mal legir. Finalament, a voler tròp alongar la salsa, aquesta ven sens juc ni muc.

                                                                                                             Pèire Rabasse

            « Vite et bien, des nouvelles de La Dépêche » de Miquèl Mathe. Edicions Privat. Acabat d’imprimir en setembre de 2010. 190 paginas.

https://livre.fnac.com/a2887779/Michel-Mathe-Vite-et-bien-des-nouvelles-de-La-Depeche