L’autor del libre, Joan Fornèl (1865-1941), es nascut e mòrt a Montpelhièr. Es estat jornalista de mestièr. Mas es estat mai que mai dins lo felibritge un militant bravament engatjat. Occupèt mantunas foncions dins l’organisme. Foguèt secretari de la mantenença de Lengadòc. Amb lo pintre Edoard Marsal foguèt cofondator del jornal escrich en occitan « La campana de Magalona ». A tanben escrich dins « La cigala d’aur » jos l’escais de Joan de l’Oliva. Foguèt pauc o pro un patriòta occitan. Mas coma planes a n’aquel moment, gausèt pas jamai parlar de nacionalisme occitan. Seriá estat se far fòrabandir de la societat e trobar pas de trabalh. Coma qué, las causas an pas cambiat en un sègle. Rares son encara los occitanistas que militan per l’autodeterminacion d’Occitània tot en se disent nacionalistas. Un còp de mai trabucam sus la nocion de fièrtat, una qualitat que, fins ara, a totjorn mancat als Occitans, emai als mai conscients de lor identitat.
Çò interessant amb aqueste libre es que nos balha un testimoniatge de primièra man. D’obratges suls eveniments de la revòlta dels vinhairons n’avèm legit un molon, mas la relacion quasi jorn e jorn dels faches tal coma se debanèron, es rara. Aqueste raconte es segurament lo sol. Per tant que Joan Fornèl assistiguèt fisicament a la revòlta. Coneissiá personalament Marcelin Albèrt e sos companhs d’Argelièrs. L’autor rapòrta son primièr rescontre amb lo tribun paisbassòl : « En s’exprimant en occitan, Marcelin Albèrt me ditz son fastic per la quimia que s’imagina concurrénciar lo jus del rasim. Puèi, me desvistan : - Avètz comprés ? – S’ai comprés ! Justament soi aicí per vos porgir las frairalas salutacions de los que, fidèls a lor lenga d’òc, volon pas qu’òm lor desraba lors vinhas, tresaur de la tèrra lengadociana ».
Pendent los eveniments, lo jornalista felibre o notava tot sus de quasernets. Son d’aquelas nòtas qu’es sortit lo present « Avec ceux d’Argelièrs - Amb los d’Argelièrs ». Efectivament Joan Fornèl èra plan amb los d’Argelièrs al moment de la rebellion pacifica.
De notar qu’aquel libre es estat publicat en 1908, valent a dire còpsec aprèp la revòlta populara. Çò que significa qu’es estat escrich dins la prèpa seguida dels eveniments. Causa que permetèt a l’autor d’aver un sovenir intacte de çò que s’èra passat. Es aquò que fa la preciositat de l’obratge. Nòta que dins un vam identitari puslèu mai que mens conscient, lo movement es sostengut per totas las classas de la populacion : « Se rescontra d’ostilitat pas que de la part dels foncionaris. L’empusament viticòl es d’un plan tròp bèl exemple de revòlta contra las opressions del Poder central per que los servitors oficials d’aquel Poder la sostengan ».
Tot lo long del libre, Joan Fornèl analiza los eveniments amb l’uèlh de l’autonomista, senon del secessionista occitan qu’es : « A costat de las causas immediatas de la crisi del vin : sucratge e aigassatge, caliá entreveire las causas mai lonhdanas : la centralizacion reprimissent tot eslanç particular. Las meteissas leis s’aplicant a de regions de produccions divèrsas e d’intereses diferents per natura ».
Lo felibre Joan Fornèl gausa pas parlar de la traïson de Frederic Mistral, mas sembla n’aver gròs sul còr de l’aver vist refusar lo cap de la revòlta. Alara que los Occitans a dos dets de la secession lo suplicavan de venir prene, amb Ernèst Ferrol e Marcelin Albèrt, la direccion de l’insurreccion, el boleguèt pas. Lo nòu de junh de 1907, alara que sèt cent mila manifèstants s’èran recampats a Montpelhièr lo « mèstre de Malhana » demorèt far la fèsta al Palais dels papas d’Avinhon. A pro pena se manda una despacha : « Los patriòtas de Provença, acampats d’uèi en Avinhon per la fèsta del Palais dels papas, mandan a lors compatriòtas, los vinhairons de Langadòc, lo confòrt calorent de lor fraternitat e de lor plena solidaritat dins lor demanda mai que justa ». Res de mai, çò que portèt d’unes, e foguèron nombroses, a pensar qu’èra gaire. D’ont mai que, coma o pòrta lo jostítol del libre, se trachava a n’aquel moment de res mai que de La revòlta d’un pòble contra lo poder.
Aqueste libre de primièra man es una brava contribucion a l’istòria de nòstre país. Es lo que nos mancava per aver a posita de testimonatges preses sul viu. En 1908 èra estat editat d’un biais quasi confidencial. Mercejam las edicions Cristian Salès de lo nos aver publicat. Es de notar que clau una iconografia tras que rica. I trobam un fum de fotografias d’epòca qu’illustran plan lo soslèvament popular e interclassista qu’auriá pogut desembocar sus un movement emancipator per la nacion occitana, almens agèssem agut de quadres pro coratjoses per lo bailejar.
Pèire Rabasse
« Avec ceux d’Argelièrs – Amb los d’Argelièrs » de Joan Fornèl. Edicions Cristian Salès.
Despaus legal : quatren trimèstre de 2014. 190 paginas.
https://www.groupe-oc.com/fr/7-avec-ceux-d-argeliers-livre-9791093518053.html#.YCuWL2PjKu4