Lo tresaur dels Albigeses de Maurici Magre

   Totes los qu'an pujat un jorn o un autre sul puèg de Montsegur, an probablament remarcat, a mièg-rapalhon, un pauc a l'escart del sendarèl, un monument dedicat a Maurici Magre. Ò! Pas grand causa. L'omenatge se limita just a son retrach escalprat en medalhon, fixat sus un ròc. Lo cal cèrcar qu'es perdut al mitan de las matas de bois. Maurici Magre (Tolosa 1877 – Niça 1941) s'ameritava, çò me sembla, plan melhor monument. Foguèt, entre las doas guèrras, lo primièr albigeïsta a vulgarizar aquel periòde de nòstra istòria nacionala. Quin mejan pus adaptat que lo roman per popularizar de fachs istorics ? Maurici Magre, se seriá pogut far istorian, aviá los mejans materials e intellectuals per aquò far. Causiguèt l'aisina la mai adaptada per tocar lo mai de monde possible. Benlèu, emai probablament, que ja voliá desrevelhar lo pòble occitan ?

   Rai ! En 2015 Sèrgi Viaule, que coneissètz per èsser collaborator-cronicaire sus aqueste sitinet del Lugarn, aguèt la valentiá de revirar en occitan « La sang de Tolosa », l’un dels dos romans istorics de Maurici Magre qu’an a véser amb l’istòria medievala nòstra. Aquela publicacion en occitan d’una de las obras de l’escrivan tolosan, foguèt a l’epòca un eveniment. Son succès, totjorn actual, ven de çò que lo monde esperavan poder legir Maurici Magre dins la lenga del país. Una lenga que l’autor coneissiá plan.

   Mas aviam pas fach que la mitat del camin ! « Lo tresaur dels Albigeses » demorava de revirar. Aquò’s la valenta Na Miquèla Cabayé-Ramòs que se metèt coratjosament al trabalh. L’escrivana rodesòla compliguèt aquí una traduccion remirabla en totes punts. Aquela dòna possedís una lenga a l’encòp justa e cargada d’una poetica que conven perfièchament a l’òbra de Maurici Magre. La granda qualitat de Na Cabayé-Ramòs es d’aver saput encapar l’èime literari de l’autor per, aprèp, lo poder tornar interpretar en occitan. Se pòt dire qu’avèm aquí un trabalh acabat. Rarament se s’es facha lenga tan linda e cristalina. Òc-ben, s’avètz presat « La sang de Tolosa » en occitan, vos regalaretz de legir « Lo tresaur dels Albigeses ».

   Per un obratge alestit dins las annadas 1930, sèm espantats per la modernitat d'escritura de Maurici Magre. Son estil es fòrça personal. Aquesta modernitat de l'autor residís dins la brevetat de sas frasas. Non pas una brevetat abrupta e seca coma n'usan cèrts escrivans, mas corteta de bon gaubi, onctuosa a plec. D'efièch, l'autor nos balha a legir de frasas concisas, plenas de gràcias. Fa una escritura plan pastada.

   I a las frasas, mas i a tanben lor encadenament, lor associacion. Es probablament dins l'engimbradura fraseologica que Maurici Magre marca sa singularitat d'escrivan. Qualques còps jòga en degrunant de frasas que pòdon paréisser desfasadas las unas amb las autras. L'autor sembla presar jogar al contra-pè semantic. Emplega mai d'un registre de pensada dins lo meteis paragraf. Non pas per pèrdre lo legeire en camin, mas per contunhar de lo pivelar. Per mobilizar d'arrèu son atencion sul debanar del raconte. Son escritura va pas a sens e a contrasens, simplament es de longa ondrada de joièls semantics que se tuman leugièrament, gentament, coma d'anhèls que cabridejan.

   Maurici Magre fa una escritura agradiva e modernissima que, çò me sembla, se gastarà pas amb lo temps. En aquesta debuta de sègle XXIen, lo trabalh de l'autor pareis datar d'ièr. Sens encara parlar de la qualitat romanesca de l'obratge. Ja, tre la primièra pagina, òm es susprés per la forma originala e mestrejada de la mesa en mots alestida per l'autor. Una bona escritura serà totjorn una escritura de bon legir.

   Lo roman, lo raconte, de cap en cima, es semenat de metafòras poeticas que Na Cavayé-Ramòs nos sapièt tornar. Las sapièt metre en valor. Al bestorn d'un capitol o d'un paragraf, naseja l'emocion dels mots a flor de conscéncia umana. La facilitat, l'espontaneïtat amb laquala Maurici Magre ensemena naturalament son roman de sentits poetics, porgís al legeire un inefable contentament per dire pas una indicibla gausida. Atal los exemples se poirián multiplicar a bodre: "Lo solelh s'anava levar. Garona aviá mina de s'escorre cap a ieu. Alavetz, aguèri la revelacion d'una cèrta beltat del monde". Solide aquò's per ieu d'escritura plan ciselada. Aquela òbra es cargada de tresaurs escripturals e literaris. De l’edicion francesa aviái servat en memòria lo contengut esperital, esoteric, misteriós, fantastic del roman, mas aviái pas fach mai qu'aquò atencion als suènhs portats a l’escritura.

   Lo libre es claufit d'interrogacions existencialas de tota mena. Es pas estonant quand se sap que Maurici Magre foguèt l'autor d'un ensag filosofic titolat "A la perseguida de la saviesa". Obratge que fa pas mens de tretze volumes! Aviá una simpatia marcada pel catarisme emai se se definissiá puslèu coma bodista.

Pèire Rabasse

"Lo tresaur dels Albigeses" de Maurici Magre. Edicions dels Regionalismes

Acabat d'imprimir en junh de 2018. 170 paginas.

https://editions-des-regionalismes.com/MAGRE-M-Lo-Tresaur-dels-Albigese