Voyage avec un âne dans les Cévennes, o una aventura en Occitània al sègle XIXen

   L’escrivan escocés, aquò se sap ben pro, s’es pas acontentat de demorar de temps dins las Cevenas. Es estat un grand viatjaire que percorreguèt la planeta tota. Nasquèt a Edimborg en 1850 e moriguèt a las islas Samoà en 1894. Entre temps aguèt léser d’escriure quelques cap-d’òbras, tal The strange cas of Dr Jekyll and Mr Hyde en 1886 o, un pauc per abans, en 1883 L’isla del Tresaur, aqueste remirablament revirat en lenga nòstra per Pèire Beziat e publicat en 2015 dins la colleccion Flor envèrsa per l’Institut d’Estudis Occitans.

   Aqueste Viatge amb un ase dins Cevenas comença per una presentacion de las longas de Gilles Lapouge. Quand escrivi « longa » es per anonciar que fa un trentenat de paginas. Gilles Lapouge (remarcarètz lo patronime occitan emai s’es estat cargat d’un vestit franchimand) nos balha una analisi filosofico-risolièra de l’òbra de Robèrt-Loís Stevenson. Es de gaire una analisi psicanalitica de l’autor, mas tanben de la sauma Modestina, la reina de las saumas. Dins aquel abans-tast son abordadas qualques nocions estacadas als viatges pedèstres. Demest aquestas, e probablament la mai importanta, se tròba l’intemporalitat o puslèu lo refús pel randolejaire de mesurar lo temps ; de lo mesurar de cap de biais. Marchar es se copar del temps, es dintrar dins una dimension autra. Los excursionistas, los marchaires afogats, o pòdon afortir d’experiéncia. Aquel tèxte de Gilles Lapouge, emai per èsser un pauc long, es una bona introduccion al raconte de l’escorreguda de Robèrt-Loís Stevenson dins Velai, Gavaudan e Cevenas.

   Lo libre comença per la crompa de la sauma al Monastièr de Gaselha. Lo jove viatjaire l’apelarà de tira Modestina, mas nos ditz pas quin nom portava de perabans. Pr’aquò son ancian proprietari, lo vièlh Adam, la deviá aver batejada. Ja me pensi qu’èra una error de la part de l’escrivan escocés d’aver desbatejat l’animal. De costuma, las bèstias domèrgas, d’ont mai las bèstias de trabalh, son acostumadas de respondre a un nom. Probablament que lor cal de temps per s’adaptar a un autre. Cossí que ne vira, l’autor es estat obligat de consacrar tot un capítol del libre a son inexperiéncia d’asenièr « L’asenièr inexperimentat ». Dins aqueste desvela totas las mica-macas, las maganhas e las embufadas que se prenguèt a dire de poder pauc o pro mestrejar sa sauma. Cal precisar que s’i preniá plan mal e que l’òme èra pas, fin finala, qu’un borgés vilandrés ges acostumat a costejar las bèstias.

   Çò mai interessant dins aqueste libre son las descripcions dels paisatges traversats per l’equipatge. Aquí se descobrís la pluma precisa e sensibla de Robèrt-Loís Stevenson. Son rabiment es gaireben esmovent. Pr’aquò quand ven en Occitània a ja fòrça viatjat en Euròpa. Fa pas res ! Cada novèla val, cada novèl vilatge que descobrís l’emplena d’una jòia que sap comunicar de mercés son escritura poëtica. L’òme aimava la natura e sabiá la far aimar.

   Èra tanben un grand comunicant, coma se diriá d’uèi. Valent a dire qu’aviá la conversa e los rapòrts aisits amb lo monde que rescontrava. Eisitava pas d’anar al monde e lo monde anavan aisidament a n’el. Atanben nos descriu dins son libre quelques rescontres atipics. Mai qu’un escrivan, Robèrt-Loís Stevenson èra tanben un filosòfe. Un contemplatiu que preniá léser de viure jorn aprèp jorn. Ne vòli per pròva son admiracion pels monges trapistas de l’abadiá de Nòstra-Dòna de la Nèus. Nimai per èsser de cultura familiala protestanta e edonista demest los edonistas, aviá una mena de fascinacion per aqueles òmes qu’avián tot daissat darrèr eles per s’anar reclaure dins una comunautat luènh de pertot. Emai se capitava pas comprene d’efièch lor biais de far, n’èra pasmens admiratiu e o exprimís dins aqueste libre.

   Per contra, sas relacions amb los estatjants del país son mai ambigüas per èsser ambivalentas. De fach, lo borgés a de mal comprene -al delà de la lenga que parlava pas occitan- las gents del pòble. Es completament desconnectat de las realitats ruralas. N’èra conscient e es aquò que justament lo butèt a entreprener aquela escorreguda : anar descobrir un monde que coneissiá pas. Pasmens, çò que truca a d’unes moments son sos jutjaments en rapòrt al monde rescontrat. Son tròp peremptòris e quitament condescendents. Auriá, çò me semble, ganhat a servar un pauc mai de modestia de cara a un monde que coneis pas. De fach, al debanar del seu periple, las solas personas que pren en consideracion son los letrats que pòt rescontrar dins los vilatges.

   Pasmens, çò que, entre maitas causas, fa lo fachin d’aqueste libre son las anecdòtas contadas per l’autor. Las sap virar coma cal per tocar son legeire. Sovent lo pren per testimòni de sas malparadas e aquí fa pròva d’un umor mai que britanic, fa petar un umor universal que regaudirà totòm. Son benlèu aqueles passatges que faràn lo succès de l’obratge dins lo monde sancèr. Robèrt-Loís Stevenson coneis sos limites e se sap trufar d’el-meteis quand aquó ne vira.

   Per acabar, l’edicion que vos prepausi pòrta en quatrena de pagina que se tracha d’un roman. Compreni pas qu’aqueste libre siá presentat coma un roman alara que se tracha de ges de biais d’una ficcion, mas plan d’un raconte de viatge. Ni per aquela pichona error, los qu’an pas encara legit aquel libre e los que lo voldrián tornar legir per tornar sus la pesadas de Robèrt-Loís Stevenson se regalaràn. Es un obratge imperissable.

Pèire rabasse

« Voyage avec un âne dans les Cévennes » de Robèrt-Loís Stevenson.

Edicions GF Flammarion. Acabat d’imprimir en junh de 2017. 170 paginas.