Gaspard Zerbin visquèt a la debuta del sègle XVIIen az Ais de Provença

            Ni per tot e tot comptat e rebatut, las Letras occitanas pòdon comptar sus un nombre consequent d’ostals d’edicions. D’unes se consacran unicament a la literatura e a l’escrich occitan, mentre que d’autres publican en mantunas lengas e demest aquestas, l’occitan. Es justament lo cas de las edicions « Atlantica » que son basadas al País Basque Nòrd e que possedisson una colleccion bilingüa occitan/francés batejada simplament « Occitanas / Occitanes ». S’i es ja publicat un dotzenat d’obratges que son totes, o quasi totes, d’estudís literaris de nauta erudicion. Es damatge qu’aquela colleccion siá plan mal difusida dins lo cortal occitanista e que doncas demòra encara confidenciala. Talament pauc visibla que me calquèt esperar mai de vint ans per la descobrir.

            Gaspard Zerbin visquèt a la debuta del sègle XVIIen az Ais de Provença. Es estat avocat dins aquesta vila. A l’epòca sonque los notables escrivián. Son nom es demorat dins l’istòria de mercé a sas pèças de teatre que, puslèu que d’èsser de comedias, son de farcejadas, segon çò que nos ditz Florian Vernet dins l’introduccion d’aquesta edicion. D’efièch, aquelas òbras de Gaspard Zerbin son presentadas per l’egrègi universitari Florian Vernet que n’aprestèt la publicacion. Totjorn a prepaus d’aquelas òbras, En Vernet escriu : « Lo comic i senhoreja, s’apeva subre de traches carnavalesques evidents, mas es tanben la basa de la caricatura e de la satira ».

            Dins aquel estudis, las cinc comedias conegudas de Gaspard Zerbin, son balhadas sens títol. Son, alavetz, prepausadas jos las letras A-B-C-D-E. La pèça A se seriá poguda titolar « D’amor e d’engana ». Mas, tanplan aquel títol auriá pogut servir per totas las autras òbras.

            Plan solide, Florian Vernet, especialista de la literatura nòstra se ne pòt èsser, nos balha una analisi sabentament alestida d’aquelas comedias. Mas la question que ieu me pausi es aquesta : « Qual sap s’aquelas pèças se poirián encara jogar en 2025, un còp un chic modernizadas dins la mesa en scèna ?. Sens èsser un especialista del teatre e dels emponts, azardi qu’efectivament aquelas òbras de Gaspard Zerbin se poirián encara jogar per una tropa capabla de las plan compéner e de las reinterpretar dins un vestit correspondent a la mòda de l’epòca nòstra. S’aquò èra, dobti pas una segonda que lo public nhacariá a l’inquet. La galejada es intemporala e lo rire -facultat pròpria a l’uman- a traversat las edats.

            Tornar far de nòu amb de vièlh ? Non es atal que se deu pausar la problematica, compte tengut que las òbras de Gaspard Zerbin, nimai per èsser ancianas, son pas jamai tombadas dins lo vielhum e lo passat de mòda. Sens èsser completament dins la modernitat, son de pèças que testimonian de l’engèni literari occitan a travèrs los sègles. Tot aquò fa que la republicacion d’aquelas comedias es una iniciativa mannada per l’anar e l’illustracion de la cultura nòstra. D’aquò, tornem o dire, ne sèm deveires a Florian Vernet que sapièt convéncer un editor de lor importància.

            Se pòt pas parlar d’aquel estudi sens evocar la lenga emplegada per Gaspard Zerbin. Çò susprenent, e que còp sec sauta al nas, es sa modernitat. Que siá dins los domènis del vocabulari, de la sintaxi o de la grafia, a passas avèm l’impression de legir un autor contemporanèu. Es una lenga que se legís coma s’èra estada escricha ièr. Puslèu que d’entamenar de discorses longasses sul sicut, ne balhi çai-jos d’escapolons sens res cambiar al tèxte original :

- Vos siatz la reina dei pudicas.

- Puslèu dei bagassas publicas :

Jamai s’es vist melhor corsier,

Portariá un òme armat d’acier !

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- Sonjas pas encara te rendre ?

Coneisses ben que sián plus fòrt.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- Sufís que vengas après ieu

Sabes-tu ben tirar das armas ?

            Se tracha aquí d’un obratge de descobrir que deuriá acontentar lo monde del mitan teatral, mas pas sonque. Tot amator de literatura i trobarà son compte amb delectacion.

              Pèire Rabasse

            « Comedias provençalas » de Gaspard Zerbin. Edicions Atlantica / Institut Occitan. Colleccion « Occitanas / Occitanes ». Despaus legal : novembre de 2001. 112 paginas.

https://www.fnac.com/a1254489/Gaspard-Zerbin-Comedies-provencales