Per l’institucionalizacion d’eleccions a la proporcionala integrala

            Amb lo regim presidencialista de la cinquena Republica volgut per lo général de Gaulle en 1958 e l’eleccion del president al sufragi universal directe, foguèt la fin del parlamentarisme. Notam e tornam dire que, tot comptat e rebatut, lo parlamentarisme es encara lo mens marrit dels regims democratics e los regims democratics los mens marrits dels regims politics. L’opcion francesa èra de garantir una governança establa, emai aquò se faguèsse al prètz d’un deficit democratic. E quin deficit democratic ! Sens representacion proporcionala dels partits a l’Amassada Nacionala e sens poder legislatiu consequent, assistiguèrem pendent seissanta-sièis ans a una alternància drecha-esquèrra assubjectida a la tota poténcia del president de la republica. Las majoritats se trobavan pas qu’en fargant de coalicions de drecha e coalicions d’esquèrra. Lo sistèma daissava als partits sonque la possibilitat de crear un rapòrt de fòrça al dintre de cadun dels dos pòls. Cada partit se batent per se ganhar la preponderància dins son aliança. Alavetz, lo sistèma èra binari, completament binari. Èrem jos corrent alternatiu a l’estasuniana. Desgaunhavem los Yankees. Delà l’ocean èra e es totjorn, democratas-republicans. Aicí lo sistèma es estat soscat per alternar sonque entre dos blòcs, lo de drecha e l’autre d’esquèrra.

            Atal avèm viscut embarrat de decennias dins una mena de blocatge institucional anti-democratic ont tot çò qu’èra pas de drecha èra forçadament d’esquèrra e vice-versà. Lo quiti centre es estat somat de se definir d’un costat o de l’autre. Atal agèrem lo centre-drech e lo centre-esquèrra. Cap d’existéncia possible per un centre-centre. Seriá estat una eresia dins lo paisatge politician.

Lo pièger es que los Franceses (totjorn supremacistas e mai degordits que los autres) se trufavan dels sistèmas parlementaris italian, alemand, belga o autres quand aqueles paises èran en cèrca de compromés politic per poder far viure lor sistèma democratic. La classa politica francimanda rifanhava en disent qu’aqueles païses èran « ingovernables ». Que sàpia, malgrat l’exigéncia de la vida democratica que demandava a n’aquestes paises de se cercar de majoritats de govèrnament, an pas jamai fach quincanèla. Los Franceses an causit la pigresa intellectuala e la facilitat a la democracia parlamentària. Fin finala preferisson la republica bonapartista a la republica democratica.

Dins las republicas parlamentàrias apareis pas, o rarament, lo quiti nom del president de la republica. Dins aquestes paises lo president assumís una carga essencialament onorifica e sos poders son tras que limitats. Lo president se plaça a l’en-dessús dels partits e velha mai que mai al respècte de la Constitucion. Dins los paises federals, e encara mai confederals, se coneis rarament lo president en defòra del quiti país. Qual en Occitània coneis per exemple lo president/presidenta de la Confederacion soïssa que cambiá cada an e qu’es causit(da) demest lo Conselh Federal ? Soïssa possedís certanament lo sistèma politic lo mai democratic del monde. Lo país auriá la reputacion d’èsser ingovernable ? Lo país seriá dins la pachaca economica per aquò ? Seriá economicament jos-devolopat ? Coneisseriá de trebols politics, de susmautas aquí ne vòls, aquí n’as ? E que dire de Belgica, país el tanben confederal, que demorèt gaireben un an sens govèrn estatal, mas que de mercés a sa decentralizacion e sos governaments regionals, lo país contunhèt de virar coma una mòstra… soïssa.

            Mas tornem-ne a França. Malgrat un sistèma politic clavat e tres torns per demorar de longa dins un sistèma a dos blòcs, alara que la constitucion es estada alestida per immancablament assegurar « una majoritat garanta d’estabilitat », malgrat tot aquò : pataflau ! Le miracle se produsiguèt per las eleccions legislativas que se tenguèron los 30 de junh e 7 de julhet passat. Se parli de miracle es per notar que çò qu’advenguèt a la sortida d’aquel escrutin relèva de l’inesperat e gaireben desfisa tota logica. Amb tres blòcs politics de meteissa importància sèm enfin sortit del carcan binari dins loqual los francimands se complason dempuèi tant de temps.

            Alavetz, a l’ora ont escrivi aquelas regas lo president de la republica a pas encara designat de Primièr ministre. Ni la drecha del Rassemblement National, ni lo centre del president, ni la coalicion de l’esquèrra pòdon pas governar a n’eles sols. Enfin, la politica se poirà pas mai far a l’empòrta-pèça segon de critaris unicament ideologics. Cada tèxt de lei deurà se trobar una majoritat e aquesta cambiarà per cada tèxt. Enfin va caler que i aja una vida politica ont l’interés general passarà abans los interèsses ideologics. Coma dins un vertadièr país de democracia parlamentària va caler far viure lo compromés. De compromeses que van transcendar los partiments ideologics. Vist la mirgalhadura de l’Amassada Nacionala, semblariá que la sola majoritat possibla es la que se tròba de l’esquèrra fins a la drecha en daissant de costat los extrèms, valent a dire la France Insoumise et lo Rassemblement National.

            Finalament es çò que Emmanuel Macron a volgut far dempuèi la debuta de sos mandats. Ja aviá mes aquò en plaça tre son eleccion a la presidéncia de la republica en prenent dins sos govèrnaments de monde de drecha coma d’esquèrra. Mas per son primièr mandat aviá la majoritat al Parlament e una majoritat relativa per la debuta de son segond mandat. Aqueste còp son figas d’una autra desca, li va caler jogar fin.

            Trobar de majoritats tèxt per tèxt, tal va èsser d’ara enlà l’enjòc politic. Los politicians franceses, malgrat balhèsson de leiçons al monde entièr, son pas acostumats a jogar lo jòc de la democracia. Quin va èsser lor comportament pendent lor aprendissatge ? Son totes encara marcats per un encloscatge ideologic pregond e crenti que las crisis de nèrvis se van multiplicar pendent un an (es mai que probable que i aja tornamai una dissolucion dins un an).

            A agachar la composicion actuala de l’Amassada Nacionala sembla que i aja una grand majoritat per doas causas : tornar a una republica parlamentària e l’institucionalizacion d’eleccions a la proporcionala integrala. Las quitas extrèma esquèrra e extrèma drecha semblan d’acòrdi sus aqueles sicuts (mas se tracha aquí de promessas de campanha). Ieu disi : basta ! Seriá almens una debuta de democratizacion.

Per çò que seriá d’una sieisena republica decentralizada e de la reconeissença del pòble occitan, lo combat va encara èsser long. En defòra del grope LIOT (Libertats, Independents, Otra-mar e Territòris) totes los autres grops son formats d’imperialistas franceses. Per nosaus, nacionalistas occitans, lo combat contunha.

           Sèrgi Viaule