Ferran Delèris, aquí torna trobar lo tresaur de la lenga

            Abans de parlar d’aqueste libre vòli aicí saludar lo trabalh d’edicion remarcable e remirable que fa lo Grelh Roergàs dempuèi 1966. Malurosament ai la marrida impression que l’audiéncia d’aquelas edicions asondan gaire las termièras de Roergue. D’efièch, m’es rarament arribat de véser dins qualque revista la recension d’un libre paregut dins aquelas edicions. Se diriá que dins l’intelligéntsia occitana i aja d’ostals d’edicion de primièra classa e d’autras de quatrena categoria. Las que jogarián en Tòp 14 e las que jogarián en Regionala 3, per butar una metafòra rugbistica. Per fa cort sul sicut, convidi mos estimats legeires d’anar far un torn sul sitenet del Grelh Roergàs. M’estonariá pas que i trobèssen de qué satisfar lor set de coneissenças.

            Sèrgi Gairal, l’autor d’aquel ensag sus la lenga de Ferran Delèris, es estat abondosament publicat per aquelas edicions del Grelh Roergàs. Mas de costuma èra per la publicacion siá de romans, siá de traduccions de l’espanhòl que l’òme foguèt professor d’aquesta lenga. Aqueste còp nos ven amb un ensag e un ensag sus la lenga d’un collèga. Aquí vòli pas èsser de marrida fe nimai lenga de pelha, mas me maini que lo collèga en question es, coma el, roergat. Atal van las causas qu’avèm presentament l’ensag d’un roergat sus un autre roergat publicat per d’edicions roergatas. O disi gentament a mos amics : mèfi a la consanguinitat ! A voler publicar pas que de Roergats ; e a i soscar plan, se cal pas estonar puèi d’èsser legit pas que per de Roergats. Un còp mai : mèfi al replec terradorenc !

            Aquò dich, devèm mercejar Sèrgi Gairal d’aver per nosaus espepissada la lenga escricha de Ferran Delèris. D’ont mai que me sembla que las revistas occitanas an pas jamai pro pres en compte lo trabalh d’aquel escrivan que ça que la nos gratifiquèt de tres romans, totes pareguts dins la prestigiosa colleccion « Atots » de l’Institut d’Estudis Occitans. Seriá pèrdre pas de temps de los citar per òrdre de parucion : « L’Aucon » N° 117 ; « Pèire e Maria » N° 130 ; e enfin « Los Crocants de Roèrgue » N° 141. Totes obratges que se legisson amb plaser e que son totjorn disponibles.

            Ferran Delèris (1922 – 2009) es l’exemple tipe de l’Occitan qu’es estat abalit dins la lenga, que puèi s’en va far una carrièra professionala luènh del país e qu’a la retirada torna dins l’airal ont es nascut. Aquí torna trobar lo tresaur de la lenga, una lenga de nostalgia que li puja en mementa al meteis temps que li tornan sos sovenirs d’enfància. Alavetz, davant lo temps que s’estira, e subretot davant ara la quasi impossibilitat de la poder far córrer oralament, se met a l’escriure. Dins aquel cas, sovent los protagonistas se mainan que de la lenga mairala, nimai per l’aver mesa entre parentèsis dempuèi quaranta ans, n’an pas perdut ni l’espessor, ni lo juc, nimai lo gost.

            A legir l’autor, plan solide se compreniá que l’òme teniá la lenga d’ostal e que se congostava de l’escriure. Aquò se mesurava a sa riquesa sintaxica e idiomatica. La pastejava amb amor. L’amor de lo qu’a a se far perdonar de l’aver abandonada tant de temps, mas tanben l’amor de la retrobadas. Se pòt dire que pel bonaür de totes Ferran Delèris recobrèt lo temps perdut a n’anar ganhar las trempas als quatre cantons de la planeta. Coma Sèrgi Gairal, aviái ieu tanben remarcat l’excelléncia de la lenga de l’autor de Bòrs e Bar. Fasiá una lenga que rajava naturalament. Ferran Delèris la tornava far virar coma l’ausiguèt quaranta cinc ans enlà. Entretemps aviá pas perdut la mendre expression idiomatica, lo mendre provèrbi imatjat, lo mendre mot. A lo legir aquò èra vesedor coma lo mofidor al mitan de la cara. Atanben, convidi los que voldrián descobrir una lenga occitana autentica a lo legir.

            A n’aquel prepaus me ven a l’idèa que mens las gents legisson e mai la lenga s’apaurís. Malurosament las causas van pas en s’arrengant. Los ostals d’edicion occitans an de mai en mai de mal a vendre lor produccion. Semblariá que los occitanistas s’acontentèssen d’escambiar d’SMS entre eles. Dieu me garda del jorn ont me vendriá dins l’ase de m’inscriure suls malhums diches « socials ». Daissi aquò a los « qu’an pas léser ».

            Alavetz, e per ne tornar al sicut que nos interessa, Sèrgi Gairal a espepissat tota l’òbra de Ferran Delèris per ne tirar la quintesséncia. Dins son ensag i apertièra las expressions imatjadas que fan la sabor de la lenga, mas tanben totas las metafòras que conten. E coma o ditz tan plan l’autor del libre en conclusion : « Aqueles imatges son aitant de flors culhidas e ofèrtas als legeires per Ferran Delèris, un ramelet mirgalhat ofèrt a los qu’aiman nòstra lenga, mas tanben a los que l’aprenon, que la descobrisson o que vòlon apregondir lors coneissenças ». Aquel obratge auriá tanplan pogut èsser titolat « Lo tresaur de la lenga de Ferran Delèris ».

                 Pèire Rabasse

(1) çò melhor

            « La lenga mirgalhada de Ferran Delèris » de Sèrgi Gairal. Edicions del Grelh Roergàs – obratge N° 73. Acabat d’estampar en genièr de 2023. Despaus legal : primièr trimèstre de 2023. 160 paginas.

https://www.decouvertes-occitanes.fr/fr/anthologies-etudes-biographies/1710-la-lenga-mirgalhada-de-ferran-deleris-s-gairal-9782902756360.html