Damas sous les bombes - Damàs aclapada de bombas - d’Alice Poulleau

            Alice Poulleau (1885 – 1960) èra francesa nascuda en Borgonha. Foguèt escrivana e granda viatjaira. Coma èra de mòda a la debuta del sègle passat, èra orientalista. O foguèt coma o èra  l’escrivan nòstre Maurici Magre[1] e plan maites. Aquela dòna, qu’escriguèt fòrça a prepaus de sos viatges, èra en Orient-Mejan dins las annadas 1924-1926, al moment de la revòlta de Siria contra « lo protectorat » francés. Aquí cossí, aprèp la guèrra de 1914-1918 e la casuda de l’empèri Otoman, los Franceses e las poténcias occidentalas qualificavan lors colonias novèlas. Cal aver l’esperit malaut coma l’an los Franceses per n’arribar fins a utilizar e desviar la semantica a n’aquel punt. Pus tard, en Argeria i podiá pas aver per eles de guèrra de liberacion nacionala qu’aquò seriá estat reconéisser una situacion coloniala. Tal coma per l’imperialisme rus i pòt pas tanpauc aver en Ucraïna de guèrra d’invasion, mas sonque una « operation militara especiala ». Mas los imperialistas enganan pas que los que se vòlon plan daissar enganar. Foguèt pas completament lo cas de Na Alice Poulleau.

            Plan solide, pendent son ocupacion de Siria e Liban lo machiavelic imperialisme francés va ensajar de crear de divisions entre los pòbles arabe, curd e turc, quand es pas entre los partidaris de las religions drusa, crestiana e musulmana. Mas tot aquel monde, que veson arribar en çò d’eles los Franceses amb lor cròia mespresenta, se daissan pas enganar. An lèu fach de comprene que la prioritat de las prioritats es de se desbarrassar de lor brutalitat. La solidaritat entre las diversas populacions que coabitan es reala e eficaça.

            Dins aquel « Jornal d’una francesa pendent la revòlta siriana de 1924-1926 », Alice Poulleau descriu jorn per jorn l’incoëréncia e la bestialitat del poder francés. Es malcorada de descobrir una cara del supremacisme francés qu’auriá pas jamai cregut poder existir. A sa descarga cal ben notar qu’èra francesa e non pas occitana. Foguèsse estat lo cas, segur que se seriá mainada tre sa naissença de la duplicitat dels Franceses. Espantada, vei las penjaments publics sens jutjament, los bombardament òrbes e los chaples per terrorisar las populacions autoctònas. Las exaccions se succedisson contra de monde qu’ensajan de far vàler lor drech a l’autodeterminacion politica. Sièis ans aprèp la guèrra de 1914-1918, l’autora se demanda cossí un tal comportament despotic de la part dels Franceses es possible. La paura femna deguèt pas èsser estonada per l’episòdi de Setif complit pas que qualques annadas aprèp la guèrra de 1939-1945. Abans qu’escriga aqueste  « Damas sous les bombes / Damàs aclapada de bombas », se fasiá bravament d’illusions sus la capacitat de França a far vàler las nocions de libertat, egalitat e fraternitat. S’enganava coma encara d’uèi un molon de personas son incapablas d’admetre lo comportament inic de França dins sas relacions amb las nacions còrsa, occitana, bretona e totas las que son jol jo del poder francimand.

            Lo libre conten qualques documents fotografics esglasiants. Mostran tota la barbariá que n’es capable lo fanatisme francés. Per exemple de fotografias ont se veson espandidas pel sòl las victimas de la repression del 13 d’octobre de 1925. Son de desenats, emai de centenats, de personas tuadas per aver demandat lo just e la rason, valent a dire l’independéncia de lor país. Devián pas saber, los paures eles, que França anava de Lilla a Damàs e qu’èra « una e indivisibla ». De fach, França a totjorn aguda las frontièras que son imperialisme li permetèt. Las frontièras naturalas de França son las de sa salvatjariá e de sa barbariá. A Damàs, dins las annadas vint del sègle passat botèt lo fuòc a la vila. « Damàs serà francesa o serà pas » deguèt se pensar un general d’armada a l’esperit malaut. Çò que fa dòl es qu’aquò se passèt i a cent ans e contunha de se passar en 2023. Contra tota realitat e evidéncia contunha d’i aver pas de pòble basc en Euscadia, de pòble breton en Bretanha, pas mai que non i auriá de pòble occitan en Occitània. Coma dins la dictatura russa i pòt pas aver de pòble ucranian en Ucraïna ; dins la dictatura francimanda, -contra tota realitat tangibla-, los Alsacians son pas d’Alemands. A n’aquò se pagela que se l’umanitat a progressat tecnicament en cent ans, a pas facha granda avançada culturala. Los fanatismes, que sián religioses o imperialistas, son malurosament encara d’aquel monde. Per n’acabar amb los documents fotografics, n’i a un ont se veson tres joves que venon d’èsser penjats al nom d’una ideologia asirosa e criminala que contunha d’emplegar una devisa qu’a pas res a véser amb sos comportaments liberticidas, inics e fanatics.

            Enclausa dins Damàs pendent l’insurreccion liberatritz de la vila, l’autora assistís, impotenta, a las atrocitats comesas pels Franceses a l’encontre dels resistents a l’imperialisme, mas tanben contra las populacions civilas. Quantes crimis de guèrra e contra l’umanitat ? Lo poder colonial n’aprofècha per destroçar las familhas damasòlas las mai ricas. Tota la populacion es contra l’ocupacion estrangièra. Los Franceses fan l’unanimitat contra eles, mas al nom del supremacisme civilizator e de « l’engenh » que creson deténer, vòlon pas res saber, vòlon pas res ausir. Creson aver rason contre lo monde entièr. França s’es autrejada la mission de civilisar la planeta a còps de murtres, chaples e bombardaments. Nimai a pas brica l’intencion de renonciar a n’aquesta tòca que se pren per la nacion elegida. La sola encargada d’esclairar lo monde.

            Dins aquel libre l’autora nòta cada jorn, de genièr de 1925 fins a abrial de 1926, totas las exaccions e crimis comeses per la tropas francesas d’ocupacion al Liban e en Siria. De véser un tal comportament totes sos amics Sirians li viran l’esquina, emai se ela regreta las atrocitats gratuïtas de sos conciutadans. Ni per èsser testimònia dels chaples, ten pas un discors francament anticolonialista. Çò que sembla regretar es la guèrra sens aver consciéncia que l’imperialisme en general e l’imperialisme francimand en particular a pas jamai autrejat la libertat a un pòble sens qu’aqueste l’aja ganhada per una guèrra de liberacion nacionala.

            Lo libre s’acaba per un estudi de las òbras literariás d’Alice Poulleau. Jol títol de « Itineraris literaris », Elodie Gaden e Pascala Roux nos presentan una per una las òbras de l’autora borguinhona. Atal fasèm coneissença amb una personalitat apassionada de viatges e d’aventuras. Una femna que, quand ne vira, esitava pas a viatjar sola dins d’encontradas pas totjorn seguras.

            Un còp mai devèm mercejar las edicions dels Regionalismes e Eric Chaplain de nos aver desboscat aqueste testimoniatge que contribuís a esclairar l’istòria.

            Pèire Rabasse

            « Damas sous les bombes / Damàs aclapada de bombas » d’Alice Poulleau. Edicions dels Regionalismes. Tiratge inicial : octobre de 2012. 212 paginas.

https://editions-des-regionalismes.com/products/prng089-a-damas-sous-les-bombes-journal-dune-francaise-pendant-la-revolte-syrienne-1924-1926