« Robèrt Martí, l’òbra-vida », obratge collectiu

            Nos cal de tira mercejar l’Institut d’Estudis Occitans nacional d’aver rendut omenatge a son president ancian en publicant aquel libre collectiu de testimoniatges. Omenatge a un president que foguèt un inalassable e engenhós bastisseire. Un libre publicat jos la direccion de Josiana Daunís-Martí e d’Eric Fraj. Un recuèlh -e me sembla indispensable d’o precisar- editat per IDECO, l’organisme editorial de l’Institut d’Estudis Occitans, creat justament per Robèrt Martí e Josiana Daunís-Martí dins las annadas 1980 del sègle passat. Aquò’s dire que se Robèrt Martí partiguèt tròp luènh per d’autras aventuras, çò que bastiguèt aicí-bas, dura e ten còp. Saique que quand Robèrt Martí fasiá quicòm, èra pas jamai de farlabica. Èra fach per traversar los tempses. Nòstre amic se n’es anat, mas sas òbras de tota mena, elas, demòran e servisson encara coma serviràn encara per las generacions futuras. Es a n’aquesta resulta que se pagela lo trabalh que compliguèt aquel òme. Un valent e un perfeccionista de l’occitanisme que sapièt trabalhar dins la gaug e l’unitat. Coma o escriu tan plan Eric Fraj dins l’abans-dire de l’obratge : « L’estatura excepcionala d’aquel òme nos faguèt venir mai bèls e bèlas ».

            Demest las contribucions e testimoniatges nombroses d’aquel recuèlh, relèvi l’analisi tras qu’elaborada de l’òbra romanesca de Robèrt Martí par Joan-Claudi Forêt. Aqueste especialista de la literatura occitana nos fa descobrir de costats e faciadas dels obratges de l’escrivan que m’avián fins ara escapats. Quin melhor omenatge se pòt rendre a un autor que de se clinar sus son òbra ? Joan-Claudi Forêt o fa amb la vòlha que li coneissèm. Atal nos fa dintrar dins lo monde imaginari tras que ric de Robèrt Martí. Meteis trabalh d’Eric Fraj tocant a las cançons de son amic paraulièr. Las espepissa amb dont mai de consciéncia que las a cantadas milanta còps, e mai.

            Dins aqueste libre, se tròba un tèxte poetic d’Eric Fraj escrich en 1982 que tracta de la parucion del roman de Robèrt Martí « L’ombra doça de la nuèch». Es un tèxte emocionant al possible que, anatz saber perqué ? la revista ÒC refusèt de publicar a l’epòca. Tals son los mistèris que naulejan sovent dins lo cèl dels comitats de redaccion de las revistas literàrias. E qu’aquò siá pas pròpri a la literatura occitana, es pas per nos consolar.

            Poèta e amic de Robèrt Martí, Joaquím Castillo Blanco, li dedica un sonet títolat « La niebla ». Ditz tanben, amb de mots cargats d’esmoguda, l’amistat que lo liga a Josiana Daunís-Martí e a Robèrt Martí. Meteissa causa per Josèp Arasa i Terrer e Roger Harvey que cadun li fa omenatge en catalan per l’un e en francés per l’autre. Un arcolan lingüistic qu’auriá agradat a Robèrt, el que mestrejava mai d’una parladura.

            Amb Alan Roch, un còp mai, son los valents que parlan als valents : « Mercés, Robèrt, pels camins qu’as perseguits sus las dralhas dobèrtas per tas òbras e per ton exemple, per ta volontat e ton vam. A nautres de far fructificar l’eiretatge ». Òc-ben, aquò’s ara a nosaus de prene lo relais e de lo prene amb coratge e dignitat.

            Totes aqueles testimoniatges d’amistat e de frairetat, sovent militanta, aquí remosats, son mai o mens longs. Totes son impregnats d’una meteissa emocion. Finalament, ne sèm totes a nos demandar cossí fasèm sens el. Valent a dire sens lo polivalent Robèrt Martí.

            Pas mens de vint-e-tres personas an participat a n’aqueste obratge collectiu. Totas an caminat un moment o un autre de lor vida amb Robèrt Martí. Alavetz, caduna ne parla amb sos mots. De paraulas de frairetat e de reconeissença. Totas sabon dire a lor biais la valentiá e l’umanitat despartidas dins la gaug de viure que ne foguèt capable lo militant, l’intellectual e l’artista autor de « Las agassas an begut lo solelh ». Aqueste libre es cargat de grand paratge. Desvolopa tota la generositat d’un movement cultural, politic e filosofic envèrs un dels seus desaparegut tròp abans ora.

            La sola causa que se pòsca regretar dins aquel recuèlh d’omenatges es una contribucion dins la quala son autor ensaja de far d’umor. Lo paure el oblida que l’umor es, entre maitas causas, un don. S’auriá degut mainar qu’es pas Robèrt Martí qual vòl e segurament pas lo primièr vengut.

            Lo volume s’acaba per d’articles escriches pel Paure Robèrt Martí el-meteis e publicats per la revista Jalenques / Jalencas. Es un pauc estranh que los conceptors de l’obratge ajan apondut aqueles tèxtes dins un recuèlh d’omenatges. Benlèu qu’una seleccion mai abondosa dels articles publicats per Robèrt Martí dins divèrsas revistas auriá pogut far l’objècte d’un libre ad hoc. Pasmens, aqueles articles son de granda qualitat. Cadun resumís a plec tot l’esperit aluserpit de lor autor. Retrobam dins aqueles tèxtes la saba intelligenta de l’artista e del militant qu’aimam tant e que, solide, oblidarem pas jamai.

             Pèire Rabasse

            « Robèrt Martí, l’òbra-vida », obratge collectiu jos la direccion de Josiana Daunís-Martí e Eric Fraj. Edicions de l’Institut d’Estudis Occitans. Despaus legal : quatren trimèstre de 2022. 200 paginas.

https://www.libraria-occitana.org/en/product/robert-marti-lobra-vida/