Lei del 9 de decembre de 1905 tocant a la separacion de las glèisas e de l’Estat

            Ara qu’avèm las fèstas de Nadal darrèr nosaus, aquò me permet de tornar sus un fach recurrent de societat : lo de l’installacion de grépias dins los ostals comunals. Aquel afar se debana un pauc de pertot sus l’espandi estatal de la Republica Francesa, e tanben en Occitània, çò qu’es pas fach per me daissar indiferent. Aquela polemica torna sistematicament cada an, mentre que, çò me sembla, l’afar es estat reglat fa mai de cent ans. La matièra legislativa manca pas per aquò far. E d’en primièr la lei del 9 de decembre de 1905 tocant a la separacion de las glèisas e de l’Estat.

Vos vau pas balhar in extenso los 43 articles de la famosa lei, mas sonque lo títol primièr que compren pas que dos articles. L’article primièr es, condreitament, lo mai important que balha la filosofia, per dire pas la finalitat de la lei. Atal es estipulat : « La Republica assegura la libertat de consciéncia. Garantís lo liure exercici dels cultes amb las solas restriccions çai-aprèp edictadas dins l’interés de l’òrdre public ». Seriá tròp long de balhar los detalhs de las restriccions que nos caldriá apertierar los quarante-e-un autres articles alara que d’unes son longasses. Çò que cal reténer d’aquel article primièr es que la lei assegura la libertat de consciéncia, valent a dire la libertat d’aver una religion, d’èsser agnostic o atèu. E s’avèm causit d’aver una religion, de practicar la que nos agrada e tanplan de ne cambiar quand aquò nos ven. Aquò resumís en qualques mot la tolerància, tala coma paratge la compreniá ja a l’Edat-Mejana en Occitània. D’alhors a n’aquel prepaus, s’aquesta lei espeliguèt es de mercé als elegits occitans que montèron valentosament a la manòbra. Es pas ges pretenciós nimai chovinista de dire qu’aquela lei deu bravament a l’èime e a la cultura occitana. Per prene pas qu’un exemple entre maites lo d’Emili Combas, nascut en 1835 a Ròcacorba en Albigés qu’en 1902 èra president del Conselh. Menèt una politica dicha del « combisme », valent a dire marcada per l’anticlericalisme que menarà en 1905 al vòte de la lei de separacion de las glèisas amb l’Estat, e subretot a la creacion de las escòlas laïcas.

Justament, a prepaus d’escòla, me sembla que l’article dos d’aquela lei deuriá èsser modificat. Es atal redigit : « La Republica non reconeis, non salària nimai subvenciona cap de culte. En consequéncia, a partir del primièr de genièr que seguirà la promulgacion de la lei presenta, seràn suprimits dels budgets de l’Estat, dels departaments e de las comunas, totas las despensas relativas a l’exercici dels cultes.

Ni per aquò, poiràn èsser portats als dichs budgets las despensas relativas a d’unes servicis d’almoinariá que seràn destinadas a assegurar lo liure exercici dels cultes dins los establiments publics tels coma los licèus, collègis, escòlas, ospicis, asils e presons.

Los establiments publics del culte son suprimits, amb resèrva de las disposicions enonciadas a l’article tresen ».

Çò de modificar dins l’urgéncia es la supression cap e tot de las almoinariás dins los licèus, collègis e escòlas. D’efièch, s’aquestas almoinariás se justifican dins los ospicis, asils e presons ont las gents se pòdon pas desplaçar cap als luòcs de culte ; per contra se justifican pas ges dins las escòlas. Me demandi cossí la republica laïca triga tant a suprimir lo servici religiós dins d’establiments laïcs alara que los usatgièrs d’aqueles establiments pòdon far vàler lor drech a exercir lor religion dins l’espaci privat e los luòcs dedicats a aquel drech. Aquela preséncia de las almoinariás dins las escòlas es una escòrna a la laïcitat e d’unas religions, pensi aquí mai que mai a la musulmana, se van enfonilhar dins la brèca per impausar lor ideologia.

Alavetz, per ne tornar a la preséncia de grépias dins los ostals de comuna, lor preséncia dins un luòc public es per ieu portar prejudici a la laïcitat. Qual poiriá negar que la representacion de la naissença de Jèsus, de David, de Maomet o de Bodà es una representacion religiosa ? D’unes, invòcan l'aspècte cultural de la causa. Coma los islamistas invòcan l’aspècte cultural de lor misoginia ? Coma los islamistas vòlon far passar per vestit folcloric lo chadòr alara qu’es un carcan per la femna ? La grépia es una representacion religiosa qu’a pas res a far dins lo simbòl de la laïcitat qu’es e deu demorar l’ostal de comuna.

Per contra aquò vòl pas dire que calga pas festejar Nadal. Emai s’a l’origina la fèsta es religiosa, -çò que se compren dins un país de tradicion judeo-crestiana coma Occitània-, se pòt festejar per totòm. Aquò empacha de decorar l’espaci public de guirlandas e d’avets. Tantas causas que son religiosament neutras. Per ieu, installar una grépia dins un ostal de comuna es una provocacion anti-laïca grèva al moment ont la dictatura e lo fanatisme de l’islam naseja en Occitània.

            De voler pas de grépias dins l’espaci public, empacha pas los crestians de n’installar en çò d’eles e dins las glèisas. Al mes de decembre avèm per exemple nosaus en Albigés, e mai precisament en Vaurés, çò que se ditz « La virada de las grépias ». Una associacion, -que me remembri pas s’es cultuala o culturala talament es presentament pauc important-, alestís cada an un desenat de grépias dins de capèlas o gleisòtas en servici o desafectadas del parçan. Nimai per èsser ieu atèu, me soveni i aver acompanhat pendent d’annadas ma Paura sògra cresenta. Emai i trobavi un pichon interés cultural qu’aquela tradicion de las grépias fasiá partida de la cultura populara nòstra. Mentretant m’escapa pas qu’aquela tradicion desueta, abans d’èsser una expression culturala, foguèt una obligacion impausada, a còps d’inquisicion, per la glèisa papista. Çò que demesissiá lo plaser qu’auriái pogut aver a trevar aquela « Virada de las grépias ».

               Sèrgi Viaule