Amadèu Sabatièr, un valent aparaire de la lenga e de l’identitat nòstras

            Amadèu Sabatièr es gaire conegut dels mitans occitanistas. Aquò vòl pas dire, plan solide, qu’es pas un valent aparaire de la lenga e de l’identitat nòstras. Plan lo contrari ! Son libre es aquí per ne portar pròva. Alaidonc, Amadèu Sabatièr es Carcinòl de naissença. Ditz èsser estat abalit al país de Frederic Cairon e d’Antonin Perbòsc « dos pilars de la literatura nòstra », coma presa d’o soslinhar. Foguèt tecnician agricòla e, al grat de sos pòsts, se retrobèt al país de Loisa Paulin. Es en Albigés que rescontrèt lo felibre Cristian Matieu d’Albi, capiscol de l’escòla Ròcaguda. Es aqueste darrièr que lo butèt a escriure.

            Coma totes los libres que semblan èsser estat laborioses, los que naisson dins la dolor, aqueste es prefaciat per un notable del canton que ne calarai lo nom per li far pas una publicitat qu’estimi s’ameritar pas e subretot tombar pas dins la trapèla del notabilisme. Calarai son nom per çò que non m’agradan pas los que parlan per dire pas res, o puslèu just per s’en creire.

            Aquel obratge sembla recaptar las òbras completas d’Amadèu Sabatièr. Que sapia, en defòra de çò publicat dins la revista « Lo cotelon-morron » de l’escòla Ròcaguda, e aqueste libre, l’òme a pas publicat res mai. Es probablament son testament literari. Dich atal sembla afrosament malvolent de ma part, mas es pas lo cas. Soi ça que la ben obligat d’escriure de blanc, çò que pensi èsser blanc. O fau en brava onestetat, coma o deu far tot valent critic literari que respècta e los autors e lors lectors.

            La part primièra part del volum es unicament consacrat a las poesias. Aquestas son sul registre de la nostalgia. Es per aquò que pus naut gausi parlar, probablament amb exageracion, de testament. Se tracha d’una poesia rimada que deguèt demandar fòrça trabalh a l’autor se ne pòdi jutjar, subjectivament plan solide, per los artificis pauc o pro capitats emplegats a fin de servar ritme, pès e rima. A voler bastir amb aqueles tres imperatius, a voler poetizar amb aquelas tres constrenchas, arriba qu’en camin de pèças perdèssen çò que deu far lo fachin de la poesia, valent a dire sa carga emocionanta.

            Tota aquela poesia es unicament apevada sus un passat sensat èsser estat idillic. Una nostalgia forçada e calhada que sentissi coma artificiala ; çò qu’empacha pas, a d’unes moments, tot sentit d’armonia plasenta. Voldriá pas èsser mai sevèr que non fa mestièr, mas soi temptat de qualificar la poesia d’Amadèu Sabatièr de felibrenca, çò que d’alhors reivindica. D’unes d’aqueles poèmas aurián pas despariat s’èran estat publicats per la primièra part del sègle passat, mas en aquesta debuta de tresen milenari tomban coma un pesolh dins l’escudèla :

La bona dalha plan picada

Avança, aval dins lo prat,

Aima lo fen gras e quilhat,

A lo talh fin, es acodada.

Aquela dalha plan picada

Canta coma un bèl violon.

Es dins lo prat que ten salon,

Quand es finament martelada.

Etc…               

            O disi sovent, a voler se corsetar dins las constrenchas d’un genre metric, mai que tròp sovent, d’unes poètas ne desbrembran l’essencial qu’es de crear d’emocions tot partent dels mots e de lor engimbradura. Arriba qu’a voler imperativament demorar dins los ralhs de la rima se pèrde en camin l’encantament de las suspresas semanticas. Disi pas que tota pèça rimada es incapabla de produsir de sensibilitat embelinaira, disi qu’es rar.

            De quand en quora, quand aquò lo pren e sens prevenir, l’autor fa seguir un de sos poèmas per una pichona notícia en pròsa. Aquí dintre nos explica aimablament la genèsi de la pèça. Per exemple, al moment d’un viatge professional en Alemanha o per una autra circonstància. Per o dire coma o sentissi, res que porgiguèsse quicòm d’essencial al legeire. Mas cadun vei l’arcolan sus sa teulada quand aquò li agrada e Amadèu Sabatièr coma los autres. La literatura es un devís, cadun lo s’emplís coma li ditz.

           Amadèu Sabatièr sembla èsser estat un felibre tota la seu vida, se ne pòdi jutjar per sa collaboracion a la revista Lo cotelon-morron. D’efièch, en 1967 anguèt en pelegrinatge a Malhana, en çò de Frederic Mistral, amb l’escòla felibrenca Ròcaguda d’Albi, alara bailejada per Cristian Matieu.

Sos tèxtes s’ameritavan d’èsser publicats. Foguèsse pas que per testimoniar de l’expression literària en lenga nòstra a travèrs los sègles e lo país entre doas mars e tres montanhas. Emai s’aquel libre es un pauc deconnectat de çò que se fa ara en literatura, empacha pas que quand ne vira nos porgís quelques beleges poetics de qualitat, emai se plan solide podèm plànher que foguèssen pas mai nombroses. Rai ! Tan val reténer la qualitat que non pas la quantitat.

          Se per sos tèxtes aquel libre es d’una valor onorabla, per contra es una meravilha per sas nombrosas illustracions. Ai enveja de dire qu’Amadèu Sabatièr es mai plastician que non pas poèta. Emai s’es los dos a l’encòp, me sembla que lo pintre transpassa l’escrivan. Aquel obratge es abondament illustrat d’aqüarèlas e de dessenhs. L’artista a lo trach segur, mestreja son art e de segur es un plaser de remirar sas òbras. Res de pus agradiu es de plantar sos vistons dins sas aqüarèlas. Son d’unas colors luminosas coma n’ai rarament vistas d’una tala intensitat. La que representa un entajon (casèla en Albigés) es particularament ensolelhada. Preni aquesta a l’azard, mas es la meteissa causa per las autras. Amadèu Sabatièr a capitat de produsir lo miracle d’enclaure lo solelh dins las paginas de son libre. Un fenomèn que i assisti pel primièr còp. Aqueles tablèus embelinan lo qu’a l’astre de los agachar. Malgrat lo degradat de l’aigadís pròpri a l’aqüarèla e lors colors sensat pastèl, aquelas òbras capitan d’enclaure tota la luminositat de la creacion. Res que per aquò, lo libre val d’èsser crompat. M’agradariá visitar una expausicion de las òbras plasticas d’Amadèu Sabatièr, seriá un vertadièr encantament.

            Pèire Rabasse

            « A plen dosilh » d’Amadèu Sabatièr. Obratge autoeditat. Acabat d’estampar en abrial de 2017. 175 paginas.

http://www.centre-occitan-rochegude.org/libraria/a-plen-dosilh/