Lo dever d’un militant occitanista es d’ocupar lo terren

            Sièis oras del matin, es ora de se levar. Un còp de mai me va càler far mai d’un centenat de quilomèstres per anar téner un banquet d’obratges en occitan dins un salon del libre. Non pas un mercat del libre unicament dedicat a la literatura nòstra, mas un salon coma n’i a tantes un pauc de pertot en Occitània. Valent a dire una manifèstacion que refusa pas la preséncia occitana, mas qu’es quasi exclusivament francofòna.

            Alavetz, quand quiti l’ostal fa encara nuèit. La veitura l’ai cargada la velha per me téner prèst a partir. Arribat a Bonlòc, en País Tolosan, soi plan aculhit pels organizators. Son plan gentes, mas la sala de las fèstas del vilatge es pichoneta. Resulta d’aquò : los trente autors que son estats convidats an pas qu’una taula estequida per pausar lors obratges. Sèm esquichats coma de sardas. Atanben de quatre parts tres de çò qu’ai menat demòra dins las maletas. Un còp mai carrègi de caissas de libres que pòdi quitament pas expausar. Es una causa qu’arriba pro sovent. M’embufi pas per aitant qu’i soi acostumat. Lo militant occitanista deu aver la codèna espessa e demorar zen emai dins las situacions la mai escalabrosas.

            Arribat a Bonlòc, soi, plan solide, lo sol expausant de literatura en lenga occitana. Totes los autres autors (que majoritariament son d’autoras) escrivan en lenga estrangièra al país, mas o sabon pas. Talament que d’unes son espantats d’aprene qu’Occitània a sa pròpria lenga. Pas que per aquò, en tant que militant occitanista, soi plan content d’aver complit lo desplaçament. Educar lo pòble a son especificitat pròpria es una mission que m’impausi dempuèi mièg sègle. Mentretant, la causa ven de mai en mai malaisida compte tengut la desocializacion de la lenga. L’escafament de la lenga dins l’airal public que se fa a una velocitat descabestrada. D’ont mai va e d’ont mens se rescontra de monde capables de legir en occitan.

            Ni per tot, m’installi. Ma vesina de drecha comença per me tombar a pelha. Li devi agradar. Comença de me bandar tre dètz oras quand se maina qu’es partida aqueste matin d’en çò seu en oblidant de dobrir a las polas. Me conta qu’a un desenat de galinas e que se fa una sang de vinagre per sa polalha demorada embarrada sens aiga ni grans. Finalament serà pas qu’a tres oras del vèspre que li ven dins l’èime de telefonar al seu òme demorat a l’ostal. Li demandar d’anar dobrir a las polas. Segurament plan mai desgordit que son esposa, o aviá ja fach dempuèi plan temps. Aquí cossí al luòc d’aver una vesina amb la quala auriái pogut parlar de literatura e del trabalh de lectura e d’escritura, tombi sus una clèsca (1) de primièra que me secuta de longa amb sos galinacèus. Alavetz, casi una mica dins lo fatalisme. Me disi que la preséncia publica de la lenga occitana dins un salon ordinari del libre es an’aquel prètz. Quand òm aima l’occitan e qu’òm lo vòl socializar per tan pauc que foguèsse, cal endurar e se calar.

            Aquela cara vesina a totjorn quicòm per dire. Quand me ten pas l’estampèl amb las galinas, me parla de sas òbras. A publicat quatre pichons albums de literatura infantila e se demanda, ofuscada que jamai, cossí se pòt far que foguèsse pas estada retenguda pel prèmi Nobèl de literatura. Exagèri un pauc mas es atal qu’enfaciá las causas. Es pas la sola dins aquel cas. Son nombroses los escrivans a l’entorn de ieu a se plànher d’èsser pas reconeguts a l’abast de lor engenh. Lo fenomèn es pas novèl e es una patologia pro comuna dins lo cortal de la literatura francimanda. Fòrces son los que, pensant que lo francés essent la « pus polida lenga del monde », solas las òbras escrichas dins aquel parlar deurián èsser elegidas al prèmi Nobèl. D’unes arriban pas a encapar que lo prèmi Nobèl siá atribuit a d’autors qu’an la disgràcia d’escriure en anglés, chinés o portugués.

            Sensat, soi aquí per respondre a una demanda de lectura, mas vist las dificultats per rescontrar un public occitanofòne nombrós, fau mai que mai un trabalh de testimoniatge. Soi aquí per testimoniar que sèm pas encara mòrts. Es gaireben de figuracion. Ne sèm renduts aquí ! Mas aquò fa qualques annadas qu’o sabi ben pro. Es pasmens caporal de mostrar que la lenga nòstra, emai a bassa intensitat, existís encara e es capabla de creativitat.

            Las gents que passan davant lo banquet se clinan maquinalament suls libres. Lèu se mainan que son pas en francés. Embarrats que son dins lor complèxe de superioritat devon probablament pensar que s’escrivi en espanhòl o en portugués es per çò que soi incapable d’escriure en francés. M’agachan amb condescendéncia abans de passar al banquet seguent ont aquí tornan trobar d’escrivans mai civilizats qu’al mens, eles, sabon escriure dins la lenga « de las luses ». De luses qu’a bèlis uèlhs vesents, fa temps que se son atudadas.

            M’en regaudissi pas, mas a miègjorn sèm totes a egalitat. Que siá en francés o en occitan quasi degun a pas vendut lo mendre libre a despart de los que nos crompam entre autors. Dins los salons pichons es sovent atal que se passa. Sul trentenat d’expausants que sèm, cadun fa lo torn dels autres e es rar que crompe pas quicòm. Ieu-meteis soi pas insensible a un roman istoric que se debana al temps de l’Occitània medievala. Coma jaquet soi tanben interessat per l’experiéncia d’un escrivan que conta son periple pedèstre fins a Sant Jacme de Galícia.

            Ma vesina d’esquèrra, ela, a alestit una estrategia sofisticada e alambicada per obténer la reconeissença que crei s’ameritar. Vòl passar pels Estats Units d’America per arribar a París. I caliá pensar, emai i pensèt! Es a tradusir sas òbras, fins ara autoeditadas, en anglés per las mandar als ostals estasunians los mai renomats del país. M’explica sens cilhar qu’un còp venguda celebrissima als Estats Units d’America, alavetz, los editors parisencs seràn obligats de li far un pauc de plaça dins lors catalògs. Cal de tot monde per far monde… Per çò qu’es de ieu, m’agracha de coa d’uèlh, coma s’èri un marcian. L’ausissi pensar : Jès, escriu en occitan aquel arganhòl, e perqué pas en breton tant qu’i es ?..

            Atal se passa la vesprada. Gaireben persona ven a la sala de las fèstas. Defòra plòu a lavacis. La teulada es pas traucada, mas lo public o deu pas saber qu’i ven pas. S’avèm vist un pichon centenat de personas dins la jornada, es çò pus mai. Lo sol visitaire que s’interessa bravament a la lenga e a la literatura occitana e que demanda d’entresenhas es un jove originari de … Reims.

            A la fin de la jornada ai pas vendut lo mendre libre mas soi satisfach d’aver rescontrat tre o quatre personas que fins ara coneissián pas res de la situacion occitana. Soi urós de lor aver porgit la possibilitat de renosar amb lor identitat. Lo dever d’un militant occitanista es d’ocupar lo terren. Oblidessèm pas que pertot en Occitània sèm en çò nòstre.

            Ni per tot, lo ser vengut, torni plegar. Dimenge que ven me cal anar endacòm mai viure una autra jornada extraordinària jos la capa d’un autre cèl. L’avenidor nos aparten. Aparten als valents. Visca Occitània !

             Sèrgi Viaule

(dialectal : un òs al sens figurat)