Pèire Pessamessa daissèt son mestièr de professor per dobrir una albèrga !

            Pèire Pessamessa nos daissèt una òbra literària importanta e de tria. Fa ara dos ans que nos quitèt e foguèt una pèrdia inestimabla per las Letras Occitanas. Se parla pas pro del colossal trabalh qu’aqueste òme faguèt al servici de la nacion. Non solament escrivèt una òbra teatrala e romanesca qu’onora la literatura occitana, mas faguèt fòrça per los ligams frairals entre Catalonha e Occitània.

            Se se parla gaire d’aquel umanista es malaürosament per de rasons bassament ideologicas. Imaginatz una segonda : daissèt son mestièr de professor per dobrir una albèrga ! Quitèt un estatut de foncionari de l’Estat colonial per una profession comerciala ! Per la dòxa occitanista, rebolhida per un esquerrisme embucat al tricolorisme, foguèt redibitòri. Pèire Pessamessa foguèt definitivament classat per èsser un promotor de l’ultra-liberalisme. L’escrivan foguèt catalogat de drecha e doncas pauc frequentable. L’ostracisme foguèt decretat e gara a lo que lo trencariá. Aürosament per nosaus, se una brava part dels occitanistas boicotèron l’òbra de Pèire Pessamessa, los Catalans, ideologicament plan mai liures e plurals, onoran coma se deu l’accion e la literatura de l’escrivan provençal. Ailà, en Catalonha, recebèt mantunas reconeissenças. Nimai es pas la constipacion extremista dels occitanistas que levarà qué que siá a l’engenh literari de Pèire Pessamessa. Es la rason per la quala, al temps del confinament sanitari, me soi dich qu’èra lo moment mannat per lo tornar legir. Ai pas perdut mon temps, e mai se’n manca.

            Lo primièr libre que me tombèt dins las mans foguèt « D’un còp de destrau ». Pareguèt dins la colleccion « Pròsa » de l’Institut d’Estudis Occitans en 1970 ; siá fa mai d’un mièg sègle. Abans de n’espepissar lo fons, çò que sulcòp me crebèt los uèlhs, aquò’s la modernitat de la lenga de Pèire Pessamessa. Quand parli de modernitat, pensi plan solide al son lexic fòrça ric e plegadís, mas pensi tanben a sa sintaxi sonhada que defugís los francismes. Çò que ne fa una lenga classica a la portada de totes los Occitans, d’un cap del país a l’autre. Per o dire tot d’una, avèm quasi aqui d’occitan referencial, o se volètz melhor d’occitan estandard. L’autor, amb sos amics de l’Institut d’Estudis Occitans de l’epòca, faguèt un gròs trabalh per modernizar la lenga.

            Sa frequentacion precòça e assidua dels intellectuals catalans lo botèt d’ora a se pausar la question d’una lenga nacionala comprensibla per totas las compausantas de la nacion, mas tanben compatibla amb una difusion de massa. En mai d’aver a luchar contra la dictatura espanhòla, los catalanistas avián ja complit aquel trabalh d’estandardizacion de la lenga. Qualques occitanistas, e demest aquestes Pèire Pessamessa avián eles tanben comprés que per luchar contra la dictatura del jacobinisme de la Republica francesa, avián la necessitar de s’aplechar d’una lenga modèrna de larga comunicacion. Pel jove escrivan provençal, fasiá pas ges de dobte que per tornar socializar la lenga, non solament caliá menar un combar politic sens concession coma o faguèron los Catalans, mas caliá tanben modernizar la lenga per ne far un vertadièr aplech de liberacion nacionala. La caliá unificar coma ja los trobadors o avián fach fa 800 ans. Pèire Pessamessa èra un amic d’En Garriga e Trullols de la seccion catalana del Comitat d’Afrairament Occitano-Catalan, un òme pragmatic que coneissiá la sociolingüistica de combat e la necessitat de fargar una lenga adaptada als nòus mejans de comunicacion. Es l’opcion que prenguèt l’Institut d’Estudis Occitans de l’epòca. En 2020, a l’ora ont d’unas fòrças centripètas son en òbra al dintre de l’institut, aquesta causida me sembla totjorn d’actualitat e la nos cal renfortir.

            Per ne tornar a l’òbra, se tracha d’un raconte estranh. Una istòria que se debana dins lo campèstre, dins la ruralitat la mai prigonda. Quitament, lo país descrich es montanhós e cobèrt de selvas. Las accions mai importantas se debanan de nuèit, valent a dire dins la sornura. Tant val dire que se tracha d’un roman negre.

            Dins una bòria trabalha un vailet. Un gavach que lo pagés que l’emplega sap pas grand causa sus son compte. Mas l’òme es valent e gaire exigent en matièra de salari. Tot se debana pel melhor dins un monde de rotina quand, totcòp, lo dròlle de la familha descobrís lo vailet assassinat dins la cauna ont a costuma de s’anar amusar. Non solament l’òme es mòrt, mas son cadavre es estat salvatjament mutilat. Perqué e per qual ? Lo mistèri durarà tot al long del raconte menat de man de mèstre per un Pèire Pessamessa al cimèl de son art. A priòri i a pas cap de mobil a n’aqueste crimi. Los policièrs venguts de la vila son completament desvariats de cara a una cultura fòrça enrasigada dins lo terrador. Alavetz, passan a costat de causas que coneisson pas e que, pr’aquò, los poirián ajudar a resòlver l’enigma.

            Aqueles policièrs vilandreses son luènh de s’imaginar que lo terrador ont an metut los pès coneis encara qualques practicas chamanicas. Dins aquel parçan, la racionalitat scientifica se copa lo nas suls mistèris d’una umanitat en simbiòsi, non solament amb los elements naturals, mas tanben amb los esperits d’aqueles elements. Çò que ne va desvariar mai d’un, e bèl primièr lo legeire d’aqueste roman de Pèire Pessamessa.

Pèire Rabasse

« D’un còp de destrau » de Pèire Pessamessa. Edicions de l’Institut d’Esudis Occitans. Colleccion « Pròsa ». Acabat d’estampar en decembre de 1970. 70 paginas.

https://fr.shopping.rakuten.com/offer/buy/3179161373/d-un-cop-de-destrau-de-peire-pessamessa-format-broche.html