Ieu, Joan Pigassa, obrièr del Canal de Miquèla Teisseire

            Miquèla Teisseire es una pintora, cineasta e escrivana occitana d’expression francesa. Nasquèt e trabalha a Tolosa. Aquela intellectuala de tria a mantunes centres d’interès e demest aquestes, una passion per son país Occitània, e mai precisament per Lengadòc qu’es lo parçan que coneis melhor. A fòrça trabalhat sul la biografia e l’òbra de l’engenhaire Pèire-Pau Riquet e del canal de las Doas Mars, ancianament nomenat canal de Lengadòc per sa part entre Tolosa e la mar. En 2013 ne tirèt un primièr roman istoric jol títol de « Monsieur Riquet ». « Ieu, Joan Pigassa, obrièr del Canal » es son segond roman sul sicut. Escrich en francés ven d’èsser tradusit en lenga nòstra pel valent Alan Roch e editat per la seccion audenca del non mens valent Institut d’Estudis Occitans. Aquel trabalh es una benediccion per totes los que presan de legir en occitan.

            Desempuèi que trabalha sul l’istòria del canal de las Doas Mars, Miquèla Teisseire a amassat fòrça coneissenças e documentacion. Aquò li permet d’escriure son roman sus de basas istoricas consistentas. Mas aquò basta pas per crear una òbra que se tenga. Cal tanben aver d’engenh narratiu, e es pas çò que manca a l’autora. A causit la postura de se metre dins la pèl d’un obrièr terrassièr que participèt al cavament del Canal de las Doas Mars, dins sa partida lengadociana, valent a dire de Tolosa fins al Bacin de Taur. Son roman es a l’encòp leugièr e cargat d’un minimum de dramaturgia.

            Joan Pigassa es un jove boscatièr de la Montanha Negra que se va far embauchar suls obradors del canal. Solide que l’obratge es talament vast que i a mantunes obradors que son dubèrts a l’encòp. Lo jove montanhòl passarà sus mai d’un, segon lo debanar de sa vida. Una vida que serà pas tota planièra en aqueste sègle XVII, ont ganhar sas trempas èra pas causa aisida, e plan se’n mancava. Sas peregrinacions lo van menar de la Regòla de la Montanha Negra fins a la mar. Passarà d’annadas a se logar pel canal.

            Miquèla Teisseire nos fa dintrar dins la vida vidanta del pòble pichon d’aquela epòca. Amb ela, seguissèm lo percors de Joan Pigassa, mas tanben, e subretot, la metamorfòsi del Lauragués generada per aquel obrador gigant que se va espandir sus mai de dos cents quilomètres. Un obratge que va economicament e durablament desenclavar lo país. La construccion d’aquel canal foguèt a l’epòca un eveniment tecnologic de primièra. Contribuïguèt a l’enriquiment de l’encontrada. Facilitèt mai que mai los carreges de las cerealas. Doblidem pas que lo Lauragués es conegut per èsser lo granièr d’Occitània.

Per Joan Pigassa, davalar dins la plana, èra ja quicòm de nòu. Mas participar al cavament del canal, malgrat plan solide totas las dificultats qu’aquò supausava pels obrièrs terrassièrs, èra tanben causa estrambordanta per los que s’i engatgèron.

            Ai rarament rescontrat un roman tan aisit de legir. Las frasas i son cortetas, coma o son los capítols. Lo vocabulari, emai lo tecnic, es simple. La narracion es destricada de cap en cima del libre. Quand lo legeire l’a entamenat rescontra qualques dificultats per lo daissar sens l’aver acabat. E vos pòdi prometre qu’aquò’s pas una formula tota prèsta que vos servissi aquí. O disi simplament : aquel roman m’a apassionat e lo vau segurament servar en memòria un brave momenton. Es un libre que vos recomandi sens trastejar.

            D’ont mai que la traduccion d’Alan Roch es… d’Alan Roch. Çò que vòli dire aquí es qu’aprèp aver escrich qu’èra d’Alan Roch, i a res pus a dire. Si-ben-tant ! Es totjorn necessari d’ajustar que lo carcassonés possedís una lenga populara que conven d’a plec dins la boca de l’obrièr Joan Pigassa. D’ont mai que s’Alan Roch es pas nascut en Montanha Negra, i es nascut al pè. Çò que li permet de far la lenga de l’endrech. Encara qu’a la seu plaça auriái ieu causit l’opcion de l’occitan estandard. Mas aquò rai ! Cadun vei cocanha dins lo clòt de sa man.

            Abans d’acabar aquela presentacion vòli quichar sus sa capitada materiala. La cobèrta es plan alestida amb un jostítol que convida a la dobèrtura de l’obratge « Al sègle del Rei Solelh, un òme conta la construccion del canal de Riquet ». La mesa en pagina es fòrça airejada amb una grossor de caractèr que permet de legir sens se crebar los uèlhs. Enfin, a la fin del volume se tròba una mapa en occitan del canal de Lengadòc. Çò que testimònia de la qualitat d’aquesta edicion.

            Demòra lo fach que se trache d’una traduccion. Una de mai ! van dire d’unes. Emai lor podèm pas balhar tòrt. Sèm d’acòrdi amb eles que tant valdriá aver una creacion suplementària. Mas ara per ara lo volume de creacion literària en occitan sembla proporcional al nombre del locutors e doncas dels legeires potencials. La situacion sociolingüistica que nos es impausada facilita gaire l’espelisson exponenciala de generacions novèlas d’escrivans. Mas pus grèva seriá la situacion nòstra s’èrem pas capable de balhar al monde l’escasença de legir en occitan.

Pèire Rabasse

« Ieu, Joan Pigassa, obrièr del Canal » de Miquèla Teisseire.

Edicions de la seccion d’Aude de l’Institut d’Estudis Occitans. Despaus legal : quatren trimèstre de 2019. 220 paginas.

http://pais-nostre.eu/index.php/2019/12/30/ieu-joan-pigassa-obrier-del-canal-edicions-ieo-aude/