/image%2F0568858%2F20140111%2Fob_0348f4_logo-pno-jpg){kind=logo}
De l’escrivan escocés Robèrt-Loís Stevenson aviam fins ara un sol de sos obratges publicat en lenga nòstra. Se tracha de L’isla del tresaur, revirat per Pèire Beziat en lengadocian e publicat per IDECO. Aqueste libre foguèt tanben revirat e publicat en version gascona per las valentas edicions Per Noste. Curiosament, dins la bibliografia abondosa de R.-L. Stevenson i a un obratge que pertòca Occitània e aqueste, fins ara, èra pas estat revirat en lenga nòstra. Vòli parlar, plan solide, de Viatge amb un ase per Cevenas. Se pòt admetre qu’es un classic de la literatura d’aventuras viscudas. De mercé l’airal geografic dins lo qual se debanèt l’escorreguda, benlèu ben que lo libre se legís mai en çò nòstre qu’endacòm mai sus la planeta. Mas fin ara, paures Occitans, èrem obligats de lo legir en francés. D’ara enlà es pas mai lo cas de mercés a Pèire Beziat e las edicions dels Regionalismes que dins aquel afar se son associats per lo nos balhar en bona lenga occitana.
Pèire Beziat es un valent que s’es fach l’especialista de las traduccions a partir de las lengas anglesa e alemanda. Ja nos aviá balhat, coma es ja estat dich, L’isla del tresaur del meteis autor. D’Artús Conan Doyle nos ofriguèt Gentlemen e aventuras, Lo mond perdut e Escandals e Mistèris. Aqueles tres obratges editats per IDECO. Quand sabèm que d’aqueste meteis autor avèm tanben Lo gossàs dels Baskervilles dins una traduccion lengadociana de Sèrgi Viaule e Eric Chaplain e Lo canhàs deus Baskervilles dins una vesion gascona del tornamai Eric Chaplain, se pòt dire que començam d’aver un bon escapolon de son òbra.
D’ont mai anam, e d’ont mai avèm qualques palhetas de la literatura mondiala en occitan. Nos cal contunhar dins aquela dralha. Atanben, per ma part, ai totjorn encoratjat lo monde a far de traduccions. D’efièch, se totòm a pas la capacitat imaginativa per escriure d’òbras originalas, totes los que possedisson la lenga e que l’escrivon, son capables de revirar. Se lor sola autra lenga es lo francés, aquestes pòdon tanplan tornar a l’occitan d’òbras literàrias d’escrivans nòstres escrichas en francés. Los escrivans occitans d’expression francesa fan legion. I a aquí una mina d’espleitar.
O disi sovent, quand èri pus jove tant m’auriá agradat de legir la literatura mondiala dins ma lenga que de non pas de passar pel sedaç del francés.
Viatge amb un ase per Cevenas, coma lo seu títol o indica, es lo raconte d’un viatge fach en 1878 per Robèrt-Loís Stevenson en Velai, Gavaudan e Cevenas. Lo faguèt a una epòca ont lo torisme, en defòra del torisme termal, existissiá pas. Jos la pluma de l’escrivan escocés, aquela davalada dins l’Occitània prigonda pren sovent l’anar de l’exotisme. D’ont mai quand descriu la mentalitat dels estatjants rescontrats. Dins lo fons, se pòt pas dire que Robèrt-Loís Stevenson aja agut plan d’empatia pels Occitans. Lo borgés qu’èra los descriu sovent coma de monde endarrierats. Se objectivament o podián èsser per rapòrt a las metropòlis europèas, las gents del campèstre occitan l’èran pas mai que las gents dels autres campèstres europèus.
Çò qu’impressionèt bravament Robèrt-Loís Stevenson, son pas talament los paisatges travèrsats, mas puslèu l’istòria de la resisténcia cevenòla a l’intolerància religiosa del reialme de França. Abans de percórre lo país coneissiá l’istòria dels Camisards. Es quitament per aver estudiat aquela istòria que decidiguèt de venir en Cevenas e enluòc mai. Veniá d’una familha protestanta ont se transmetiá de generacion en generacion aquel episòdi istoric. Dins son libre consacra qualques capítols a n’aquela guèrra dels Camisards.
Un autre aspècte d’aquel raconte son las relacions, sovent tibadas, entre sa sauma Modestina e el. Cal ben dire qu’a la debuta s’i pren mal per se far escotar de la bèstia. Lo problèma del vilandreses -e Robèrt-Loís Stevenson n’èra un- es que sovent se creson mai desgordits que los rurals. Menar un parelh de buòus, un tropèl de fedas o una sauma, creson qu’es aisit. Qu’es a la portada de cadun. Robèrt-Loís Stevenson aprendrà a sos despens qu’es pas asenièr qual vòl. Se mainarà lèu que l’opression de l’uman sus la bèstia es pas la solucion. Per cooperar cal una bona entenduda e subretot un respècte recipròc entre lo mèstre e la bèstia. Aquela descobèrta, l’autor la nos conta cronologicament e dins lo detalh.
Malgrat lo tèxte aja ara gaireben cent cinquanta ans, a lo legir balha enveja de tornar sus aqueles sendarèls endralhats per l’escrivan escocés. Se las aubèrgas an plan cambiat, solide que los paisatges son demorats los meteisses. Lo Mont de Losera es totjorn a la seu plaça e lo Pont de Monverd es totjorn traversat pel riu Tarn. Tantes dos son sitis embelinaires que balhan enveja de los tornar anar veire. De gaire, quand se parla d’aquel libre, se poiriá parlar d’un guida toristic per lo monde d’uèi.
La revirada es de Pèire Beziat. Pas que d’enonciar son nom, sabèm que nos podèm fisar al seu trabalh. Sas frasas son cortas e de bon legir. Mas subretot sap tirar totas son expressivitat a la lenga nòstra. L’òme coneis la lenga e a lo legir comprenèm lèu que passa pas tot son temps lo nas dins los diccionaris.
Pèire Rabasse
« Viatge amb un ase per Cevenas » de Robèrt-Loís Stevenson.
Revirada de Pèire Beziat
Edicions dels Regionalismes. Acabat d’imprimir en junh de 2019. 136 paginas
« Viatge amb un ase per Cevenas » de Robèrt-Loís Stevenson