Le parfum, de Patrick Süskind

    Aqueste libre es pas d’una granda actualitat literària. Sa primièra parucion en lenga francesa data de 1986. Rai ! Los caps-d’òbra vielhisson pas. E se pòt dire qu’aqueste n’es un. L’autor, Patrick Süskind, es un alemand nascut en Bavièra. Ça que la, faguèt una bona part de sos estudis as Ais de Provença, çò que fa que l’encastre de sa narracion se passa a París, mas subretot en Occitània.

    Çò que, de prima pausa, apareis quand òm comença per legir aquel libre, es la qualitat de l’escritura, e doncas, per còp, la qualitat de la traduccion francesa que devèm aquí a Bernard Lortholary. Soi estat enfachinat per la precision d’aquela escritura. L’autor sembla possedir totas las nuàncias del lengatge, çò que deguèt congrear un gròs trabalh de traduccion. Patrick Süskind a l’engèni d’anar quèrre totas las possibilitats que balha lo vèrbe. Se un escrivan es, o deuriá èsser, un escalpraire de la paraula, se poiriá dire que Patrick Süskind es un mèstre dins lo domèni. Cisela la lenga amb una precision espectaclosa. Dins son escritura ges de grandiloquéncia, mas la lenga naturala e populara portada amb amor per tirar de cada mot sa quintesséncia. Descriu las causas e los èssers amb una delectacion assumida. Atanben, lo legeire, tre las primièras paginas, aderís al viatge escriptural.

    Ai plan legit e rarament me soi congostat d’un tal estil. Sol benlèu Max Roqueta escriviá d’un biais tant alisat, tan complit. La fòrça de la narracion de Patrick Süskind residís dins lo detalh en evitant la subrecarga. Çò que ne fa un estil suau e leugièr. Un biais qu’en literatura permet de prene de la nautor e d’i demorar.

    Al sègle XVIIIen, a París un jovent de misèria sorna se retròba, aprèp mantunas peripecias, aprendís en çò d’un dels perfumaires mai renomats de la vila. Aquel gafet a un nas extraordinari çò que lo menarà a venir un obsedat de las odors. Aquelas capacitats olfactivas li van permetre, pauc a cha pauc, de s’emancipar del seu mèstre per passar a quicòm mai. Lo daissa per anar cap a las originas dels ingredients olfactius. D’un quasi estatut d’esclau, se retròba del jorn a l’endeman liure coma l’aire. Mas a mesura que lo temps se debana suls camins, lo jove ven de mai en mai misantròpe.

    L’autor nos prepausa aquí una mena de barrutlada suls sendarèls de mantunas variantas psicopatologias. Emai se de prima pausa tot sembla virar a l’entorn de l’odorat, empacha pas qu’aquela exacerbacion del sens olfaltiu releva de la faula. Aquel raconte nos convida a una incursion dins las prigondors de las personalitats trebolas. Nos i es descricha la marginalizacion consequenta a una inadaptacion individuala a la societat. Una incapacitat a caminar amb lo tropèl que pòt anar fins a l’automutilacion, al murtre o tanplan al suicidi, quand es tot aquò a l’encòp. Patrick Süskind es un especialista de la metafòra. Sovent, mina de res, nos empòrta sus d’unas dralhas que nos daissan estabosits. Cada individú es un monde a n’el solet, aitant dire que ne cal pas gaire per que las relacions umanas fagan de belugas. Quand la coabitacion se fa insuportabla, la fugida ven necessariá, per çò que salutària.

    Tot comptat e rebatut, lo ritme d’aqueste roman es pro lent. Las frasas sovent s’esperlongan a còps de superlatius e d’adjectius escampats e pertièra. Talament que lo legeire pòt aver l’impression de virar en redond o, d’unes còps, far repé dins la narracion. Aquel trach de l’engimbradura del roman fa a l’encòp sa fòrça, mas es tanben, per d’unes costats, sa flaquesa. Se tracha d’una òbra consequenta que se ganha pas sens esfòrç. Mal al final la recompensa es de las requistas. Indubitablament avèm dins las mans un roman que se doblida pas aisidament talament es potent.

    L’istòria se debana dins de mitans miseroses e descoroses. Las descripcions de l’urbanisme e de l’abitat dins tota lor lordariá, es realista. Se vei que l’autor a fach un gròs trabalh de recerca abans d’entamenar son òbra. Se per part l’accion se debana a París, l’autor nos passeja tanben en Occitània. Lo fach qu’aja fach d’estudis as Ais de Provença es, solide, pas estrangièr a n’aquò.

    Vau pas desflorar d’afièch lo roman, mas lo personatge principal passarà set ans en Auvèrnha. Cèrtas, dins de condicions talament particularas e estranhas qu’a despart de las descripcions paisatgièras d’aquesta region, no’n balha res de mai.

    Puèi es la bona vila de Montpelhièr qu’es trevada per lo personatge. Aquí la visita es plan mai aprigondida. Malurosament dins ges de situacion l’autor fa pas rescontrar la cultura e la lenga occitanas a son eròi. Pr’aquò la podiá pas ignorar.

    De Montpelhièr es a Grassa que Patrick Süskind nos mena per personatge interpausat. Aquí tanben la reconstitucion istorica de la ciutat sembla correspondre a çò que deviá èsser Grassa a l’epòca. Aquel roman sembla un road movie entre foliá e rason. Es seguramaent aquò que ne fa una òbra màger de la literatura mondiala. Fa evoluïr l’eròi entre mantunas foliás, tal es l’escomesa que se balhèt l’autor. Atal produsiguèt un òbra tan susprenenta qu’embelinaira de la primièra a l’ultima pagina. Se tracha d’una exploracion de las mentalitats. Per contar aquela istòria dessenada, cal creire que Patrick Süskind aguèt una imaginacion descabestrada d’afièch. Tan melhor pels milions de legeires que lo seguiguèron dins sas peregrinacions.

    Amb aquò emplega una escritura tras que sarrada, cargada de significacions e, de còps, una mica desueta.

Pèire Rabasse

« Le parfum » de Patrick Süskind

Edicion « Lo libre de pòcha » N° 6427

Despaus legal per la traduccion francesa : 1986. 310 paginas