Dins los tudèls, obratge collectiu. Edicions : Le lector de la Val

    Lo lector de la Val, en país tolosan, organisa annadièrament un concors de novèlas literàrias en francés e en occitan. A cada còp es un succès que se renovèla. Los participants occitans son nombroses. Cada an n’i a de novèls. Demest aquestes tanplan s’i pòt trobar de monde qu’an ja publicat de literatura, mas se tracha mai sovent de novelaris e d’aquel punt de vista lo concors capita fòrça plan, que justament la seu tòca es de revelar de vocacions novèlas d’escrivanas e d’escrivans.

    Çò que desempuèi d’annadas arrèsta pas de m’espantar, aquò’s lo nivèl de qualitat de la produccion. Que siá clar un bèl còp per totes que parli aquí de la part occitana de la produccion. Daissi als francofòns lo léser de se trachar de la part francesa. Çò remarcable es que l’associacion editritz a causit la paritat exacta entre las doas lengas. Son publicadas sèt novèlas per caduna. Fa gaug de véser que la lenga nòstra es pas aicí tractada coma un accessòri segondari, çò que tròp sovent vesèm endacòm mai.

    Dels autors de las sèt novèlas en occitan, ne coneissi pas cap, çò que me pòrta a pensar que son de monde que se lancèron recentament dins lo banh de l’escritura. Compte tengut d’aqueste constat, soi espantat per la crana tenguda dels tèxtes propausats. Cada tròç revèla ja un èime tras qu’imaginatiu. Lo biais d’engimbrar es generalament classic amb una tombada susprenenta. Aquelas novèlas an pas res d’un trabalh d’amator. Es la rason per la quala me regaudissi que cada an, una tala seleccion siá publicada. Lo contrari significariá qu’aquela produccion seriá perduda per tot jamai e getar pèrlas d’aquela qualitat al desbrembièr seriá pecat dels gròsses.

    L’originalitat d’aqueste concors es que l’associacion organisatritz balha la primièra frasa de la novèla e als autors potencials de brodar e de brocar a partir d’aquò. Es un exercici qu’agrada al monde. Soi gaireben solide que se i aviá pas aquela constrencha, se las novèlas èran liuras e sens tèma impausat, auriam mens de participants. Es una escomesa agradiva de partir de quicòm d’impausat per li balhar una seguida que se tenga. L’autor deu alara far pròva d’una grand imaginacion per embragar sus aquesta fatidica primièra frasa. E d’imaginacion, los novelistas novelaris n’an a bodre. Ne mancan pas. Es aquò que, coma pels precedents, fa lo fachin d’aqueste recuèlh 2017.

    E encara ! Avèm aquí pas tota la produccion recebuda per Lo lector de la Val. M’es estat dich que la jurada recebiá un brave trentenat de tèxtes per cada session. Aquela chifra daissa esperar per lo futur de la literatura occitana. Seriá ben malurós que dins lo nombre dels participants a n’aqueste concors, n’i aja pas qualques unas o qualques uns qu’anguèssen pas pus luènh que lor primièr ensag. En literatura coma en rugbí, un ensag es fach per èsser transformat. Aquò pel plaser solitari de l’autor, mas tanben per lo gaug del public bèl.

    Per totas las autoras e autors, que sián de la categoria adultes o joves, es de notar la bona, e mai la tras que bona, tenguda de la lenga. Aqueles escrivans possedisson totes una mestresa impeccabla de la lenga, çò que permèt una lectura fluida de lors òbras.

    Per çò que tòca a la participacion dels escolars, la seleccion occitana compren dos tèxtes. L’un es de Lena Schipper, una jova collegiana d’origina neeerlandesa que viu a Castelnòu de Montmiralh en Albigés. Son tèxte es fòrça plan elaborat. La joventa sembla presar lo fantastic. Son istòria contada passa d’un monde de realitat a un autre ont las transformacions, las transmudasons mai susprenentas se pòdon produsir al moment ont lo legeire s’i espèra lo mens. Avèm aquí un tèxte d’una grand candor que gausa s’anar aventurar sus las dralhas de las fachilhièras e dels endevinaires de totas menas.

    Tornem insistir sus sicut : çò regaudissent es la lenga que nos es prepausada per la jove collegiana escolarizada al collègi calandreta de Tolosa. Fa una pròsa ges arida, mas rica d’un fum d’expressions idiomaticas. Son vocabulari es abondós, mas subretot la seu sintaxi es requista. Se vei qu’a fòrça trabalhat sa lenga fins a capitar una vertadièra lenga literària, digna dels escrivans contemporanèus. Aquel tèxte es un plaser e una suspresa agradiva.

    Lo segond tèxte seleccionat dins la categoria escolara es collectiu. Es degut a la classa del cors elementari e cors mejan de la calandreta de Castanet Tolosan. Aquí se tracha pas mai d’una novèla escricha per una adolescenta, mas per de mainatges plan pus pichons. Lo tèxte es cortet e correspond a la preocupacion dels enfants d’aquesta sisa d’edat.

    Pel autors adultes, me sembla que per cadun se seriá pogut apondre un bocin de biografia. Res d’exaustiu, mas l’edat, la profession, sos lésers e son interés per la literatura bastarián per far un minimum de coneissença amb los novelistas, que sián novelaris o confirmats.

    Pòdi pas acabar aquesta presentacion sens mencionar que lo recuèlh es acompanhat, coma cada an aquí tanben, d’un disc compacte que clau pas mens de quatòrze novèlas dichas per Annia Wolf, Danís Batut, Enriqueta Surin, Nadège Velez, Sèrgi Decòr, Veronica Fiòl e los collegians de Valença d’Agenés. Es un regal. Aqueste CD pòt èsser util per las estacions de radiofonia, coma tanplan pel monde qu’i veson pas pro per poder legir.

Pèire Rabassa

« Dins los tudèls » obratge collectiu. Edicions « Le lector de la Val ».

Depaus legal : octobre de 2017. 158 paginas.