Tolosa, per que lo nom de las estacions siá gravat en occitan

Exigem l'occitan gravat dins la pèira

            Soi un òme del campèstre. Las pollucions de la vila m'alassan e me balhan mal de cap. Me botan lo cap coma una ola. Ai pas jamai volgut viure en vila e me'n sentissi pas pus mal. Cadun causís ont vòl plantar cavilha. Viure pas en vila es una causida personala e reconéissi lo drech a totòm de s'agradar a anar polsar dins una metropòli. Ai d'amics que dison poder pas viure endacòm mai que dins una vilassa. Qual sap se crentan la clorofilla ? Cal de tot monde per far monde e es tan plan coma aquò.

            Es pas per dire, mas vau lo mens possible a Bordèu, Tolosa, o Marselha. Mas soi pas tanpauc fòra societat e qualques còps i pòdi pas escapar. Benlèu que me farai ermita per una autra vida, mas aquò son figas d'una autra desca… Pel moment, quand ne vira, soi ben obligat d'anar trevar las carrièras d'aglomeracions fòrça pobladas. M'arribèt, fa pas gaire, d'anar a Tolosa. Solide èra pas lo primièr còp que i anavi, nimai èra pas lo primièr còp que preniái lo metrò.

            Cadun sap qu'a Tolosa avèm ganhat, o puslèu los occitanistas de la vila an ganhat que las anoncias de las estacions se fagan tanben en lenga nòstra. Es una preséncia publica de la lenga que fa gaug d'ausir. Atal, los estrangièrs que venon dins la vila ròsa son, coma se ditz ara, interpelats. Se demandan, e demandan als autres passatgièrs, quina es aquela lenga qu'ausisson dins los naut-parlaires dels vagons. Es per nosaus una victòria dins lo sens qu'aquela capitada sortís l'occitan de la clandestinitat dins la quala las fòrças jacobinas ensajan de lo manténer. Mas se compren que l'obtencion d'una tala mesura demandèt un combat canís e de longa tirada.

            Ça que la, las fòrças contràrias a l'occitan son potentas. Çò que lor permèt d'èsser mesquinas quand son pas brutalas. E cada còp que daissan anar un pauc de còrda, es totjorn amb parcimonia. Tot occitanista sensat aurà remarcat que se Tolosa-Metropòli (la Comunitat d'aglomeracion) es estada constrencha, jos la pression associativa, d'enregistrar d'anóncias en occitan dins lo metrò, s'es plan gardada de gravar lo nom de cada estacion en lenga nòstra sus las parets de cada arrèst.

            Fa temps que denoncii aquel comportament dels notables jacobins en Occitània que consistís de longa a far sempre lo minimum quand se tracha de tornar socializar la lenga. De far lo minimum e a demorar dins lo simbolic. Pièger ! E es aquí lo cas per çò qu'es del metrò de Tolosa, de s'arrengar per que las avançadas identitàrias sián efemeras. Ne vòli per pròva que se las anoncias se fan en occitan dins los tudèls del metrò de Tolosa, se tracha pas que d'anóncias sonòras. D'anóncias sonòras que se pòdon retirar quora que siá sus una simpla cliquejada de det d'un elegit, o quitament d'un foncionari.

            Çò que m'atristesís lo mai cada còp que preni lo metrò de Tolosa es que lo nom de las estacions siá pas tanben gravat en occitan dins las mosaïcas que las anóncia en francés. Seriá quicòm mai que de las dire sonque oralament sus de bandas sonòras. Se las paraulas se pòdon envolar, los escriches demòran. Benlèu pas eternalament, mas se los noms de las estacions èran gravats dins la ceramica, non solament rendriá la lenga mai vesibla, mas la rendriá tanben mai perenna. Aquò seriá escometre sus l'avenidor de la lenga del país e los notables afranchimandits, d'aquò ne vòlon subretot pas. Es per aquò que tre ara lo Partit de la Nacion Occitana demanda que los noms de las estacions de la tresena linha lèu en bastison, sián marcats en occitan. Aquò per mantunas rasons. Primièrament per çò que lo toponimes de Tolosa son occitans, e doncas o devon demorar. Segondament per de rasons pedagogicas de reoccitanizacion de la populacion. D'efièch, se en meteis temps que las gens ausisson enonciar lo nom de l'estacion, lo pòdon tanben legir en gròs sus las parets, aquò lor permèt d'aprene la lenga orala e escricha sens gaireben se'n mainar. Una lenga s'apren en fasent l'anar-tornar entre oralitat e escrich. S'aquò èra, seriá una escasença mannada. Enfin, coma notat pus naut, seriá una pròva d'investiment sus l'avenidor de la lenga. Seriá mai qu'una concession que devon èsser nombroses los que l'an concedida a la considerar coma provisòria. D'efièch, contrariament a l'escafament eventual d'unas bandas sonòras, las parets de las estacions se tornan pas far a cada cambiament de majoritat de las assembladas aglo-comunitàrias.

            Nòstras reivendicacions lingüisticas devon anar pus luènh en matèria de reparacion istorica. Solide que se poirà pas adobar en tres jorns tot lo mal qu'es estat volontariament fach a la lenga occitana. Solide que se pòt pas demandar de cambiar tota la senhaletica del jorn a l'endeman. Mas nos cal exigir tre ara que i pòsca pas pus aver de novèla senhaletica en Occitània sens qu'aquesta foguèsse restablida en occitan (quand es estada farlabicada pel poder assimilacionista, çò qu'es sovent lo cas). Aquela restitucion de la toponimia condreita nos evitariá de trobar coma dins lo metrò de Tolosa, e per prene pas que dos exemples de la linha B, d'unas incongruïtats de la mena de "Saouzelong" per "Sause long" o "Empalot" per "En Palòt".

            Sabi pas quina es la responsabilitat concreta de Tolosa-Metropòli dins l'enregistrament de la banda sonòra d'aquesta linha B del mètro de Tolosa, mas entre maitas causas illogicas qu'ai pogut relevar en passant, me soi mainat amb tristum, e aquí tanben per prene pas qu'un exemple, que per las doas estacions vesinas de "Francés Verdièr" (martir de la resistància al nazisme, nascut e Lesat) e Joan Jaurés, la votz anóncia : "Estacion venenta : François Verdièr", amb lo prenom demorat e prononciat en francés e tanben lo nom prononciat a la francesa. Per l'estacion seguenta : "Estacion venenta : Joan Jaurés", aquesta còp los prenom e nom son condreitament prononciats a l'occitana. Cossí e perqué ? Perqué doas mesuras per un meteis pes ? L'un coma l'autre, Francés Verdièr coma Joan Jaurés èran occitans. Que los personatges d'origina estrangièra sián prononciats a la franchimanda se poiriá comprene, encara que per exemple lo "Victor" d'un "Victor Hugo" se poiriá tanplan prononciar a l'occitana dins una banda sonòra occitana.

            Rai dels detalhs ! ; l'essencial es de contunhar de reivindicar la preséncia de la lenga nòstra dins l'espaci public e mai que mai dins la senhaletica dels metròs, de las garas ferroviàrias, los establiments escolars, las administracions, los espitals, e pertot ont es possible. La causa es pas anodina. Nòstres enemics o sabon plan que se gardan plan de nos balhar satisfaccion.

 Sèrgi Viaule