Annick Lagadec es jornalista e Lionel Henry es professor d’istòria-geografia en Bretanha. De notar que l’una coma l’autre son totes dos implicats dins lo nacionalisme breton. Alavetz, me demandaretz ont anam poder trobar d'objectivitat dins aquò ? En istòria, se poiriá èsser a l’encòp actor e observator ? I a plan solide, mantunas responsas a n’aquesta question. Me’n venon doas o tres a la lèsta : Primièrament los autors son pas jamai estat de l’accion clandestina ; segondament los del FLB-ARB an pas jamai, per definicion daissat d’arquius, çò que met forçadament de distància entre los eveniments e los istorians ; tresenament, per encausa de la manca de material abondós, lo trabalh istoric èra pas jamai estat fach e caliá ben que qualqu’un se metèsse a l’òbra. Annick Lagadec e Lionel Henry an relevat l’escomesa e l’an menada a bon pro, justament de mercés a lor engatjament dins lo movement de liberacion nacionala breton. I aviá una manca a comolar e l’an comolada.
Lo libre comença per una citacion de l’escrivan irlandés Jòrdi-Bernat Shaw. Una citacion que m’agrada plan : « Una nacion que se’n mutila la nacionalitat pensa pas a res d’autre qu’a la tornar conquistar. Escota pas cap reformator, cap filosòfe, cap predicator, tant que la reivindicacion nacionalista es pas satisfacha ». Coma diriá l’Autre : Çò qu’es dich es pas a dire ! Una tala citacion auriá fach, a n’ela sola, un prefaci. Planes occitanistas del ventre mòl (cadun se situïrà segon son agrat) la se deurián metre darrèr l'aurelha…
Lo libre retraça cronologicament la lucha armada de liberacion nacionala en Bretanha de 1966 fins a la trèva decretada del Front de Liberacion de la Bretanha en 2000 aprèp l’atemptat del Mac Donald de Quevèrt. Atemptat que lo 19 d’abrial de 2000, faguèt una victima. Aquel accion es pas jamai estada reivindicada pel FLB alara que totas las que menèt al debanar de son istòria las reconeguèt. Ademai, es estat avançat per d'unes que seriá la DST d'alara (Direccion de la Seguretat del Territòri) que pistèt de nuèit d’unes clandestins. Los agents de la polícia secrèta aurián panat la bomba depausada al Mac Donald de Pornic per l’anar pausar al Mac Donald de Quevèrt e la far petar a 10 oras de la matinada. L’intencion de tuar de monde èra la tòca. Dins aquel descorós afar qualques militants nacionalistas breton anèron fins a pensar que los servicis secrets franceses butèron lor maquiavelisme fins a deplorar d’aver pas tuat qu’una sola persona. L'intencion seriá estat per eles de congrear un chaple qu'auriá permés de discreditar encara mai la lucha armada de liberacion nacionala en Bretanha.
Qual foguèsse lo que faguèt lo còp, manipulacion dels servicis imperialistas o pas, la populacion arrestèt de sosténer lo FLB. Un FLB-ARB que de longa faguèt tot per que i aja pas jamai una sola persona victima de sas accions. E, d’efièch, i aguèt pas jamai a deplorar lo mendre nafrat de l’activitat de l’Armada Republicana Bretona. Las doas solas victimas, las doas solas mòrts de deplorar son las de dos soldats de l’armada clandestina bretona. Foguèron victimas d’una marrida manipulacion de lor bomba artesenala.
Malgrat la denóncia publica per mantunes jornalistas d'una eventuala manipulacion dels servicis secrets franchimands, lo FLB preferiguèt decretar una trèva de durada indeterminada e demandèt a sos comandòs d’arrestar lors accions. De notar que se Annick Lagadec e Lionel Henry fan anar lo periòde estudiat fins a 2005, es tot simplament per çò que d’unes activistas de l’ARB, o supausat tals, son estats jutjats e condemnats fins a 2005.
Los autors an trabalhat mai que mai a partir dels documents judiciaris disponibles e tanben dels articles de premsa. An tanben rescontrat d’unes actors dels eveniments e mai que mai de soldats de l’ombrilha que luchèron al perilh de lor vida per que visca liura lor patria. Justament, e tornem z’o dire, es per faire pas de victima que los plasticaires bretons prenguèron sempre de riscs importants. Los testimoniatges porgits als autors del libre pels ancians soldats de l’ARB son unanimes sus aqueste sicut : tot èra fach per que i aja pas jamai de pèrdias umanas. Las ciblas èran materialas e simbolicas.
De mercés a n’aqueste pavat de gaireben quatre cents paginas, avèm aquí una istòria de l’organizacion clandestina, non pas encara acabada, coma o precisan Annick Lagadec e Lionel Henry en fin volume, mas un obratge qu’espèra pas que d’èsser afinat tanlèu l’aparicion d’elements novèls. L’istòria s’escriu pas jamai dins lo marme, emai se qualques còps lo marme pòt servir de supòrt a l’escrich relatant d’eveniments circonscrichs dins l’espaci e dins lo temps (monuments commemoratius divèrses).
Per çò que tòca especialament a Bretanha e a l’istòria del FLB-ARB, es evident que tant que lo país serà pas desliurat de l’occupacion franchimanda, lo recaliu de la guèrra de liberacion nacionala se pòt tornar abrandar quora que siá. L’Armada Republicana Bretona a dich decretar una trèva a durada indeterminada que correspond a l’analisi que fan de la situacion politica actuala. Lo movement breton de liberacion nacionala a, dins son immensa majoritat, decidit de luchar pacificament. La sola opcion que valga a mon vejaire. Mas de qué serà fach deman ? L’ARB a pas jamai dich qu’aviá despausada las armas. Vist l’arrogància e lo testarditge de l’Estat francés, adicionat a l'inconsequéncia de l’Union Europèa per far respectar lo drech dels pòbles a dispausar de se, avem de qué èsser pessimista per çò que seriá d’una patz definitiva en Bretanha.
Pèire Rabasse
« FLB-ARB L’histoire 1966-2005 » d’Annick Lagadec e Lionel Henry. Edicions Yoran embanner. Despaus legal : primièr trimèstre de 2006. 396 paginas.