Un pòble prèste a se daissar governar per de vielhasses es un pòble en perdicion

            Los Estats Units d’America balhan un plan trist imatge de la democracia. Lo 5 de novembre d’aqueste an 2024, i va aver las eleccions pel renovelament del President d’aquel Estat. Dins aquesta cronica me’n vau téner a las candidaturas potencialas sens dintrar dins los detalhs elaborats d’un escrutin presidencial fòrça complicat per un Europèu. Çò que pasmens pòdi regretar, en tant que democrata occitan, es lo bipartisme permanent de la singulara democracia estasuniana. Un bipartisme qu’urosament en França Emmanuel Macron, -en defòra de çò que cadun pòt pensar d’el-, venguèt rompre. Mas segurament pas que per un cort intermèdi que lo regim bonarpartista de França, sens ges de proporcionala, se prèsta pas a una democracia parlamentària vertadièra.

            Mas s’o volètz plan, tornem-ne a las eleccions presidencialas que se van debanar a la fin de l’an delà l’Ocean Atlantic. Per ara, mas las causas pòdon cambiar d’un moment a l’autre, la campanha es lançada amb dos candidats. Doas personalitats plan conegudas per tant que se tracha del precedent e de l’actual president, valent a dire Donald Trump e Joe Biden. Ja, tanlèu arribat a n’aqueste nivèl de ma reflexion, pòdi remarcar la manca de renovelament del personal politic als EUA. Una democracia incapabla de cambiar de menaires es una democracia que malauteja.

            Mas aquí ont ven catastrofic es quand òm se maina de l’atge dels que se prepausan de tornar governar. Mon prepaus es pas d’uèi de jutjar del programa politic de l’un o de l’autre, es d’examinar lor personalitat a la pagèla dels besonhs de tota democracia. Comencèm per Donald Trump. L’òme a 78 ans e s’es elegit n’aurà 82 en 2028. Fisicament sembla en cambas. Psicologicament e psiquicament cadun se farà son opinion, mas tot ciutadan de bona fe aurà remarcat que dins lo passat coma dins lo present es pas d’un equilibri mental sens falha. Son imprevisibilitat es particularament dangièrosa e son egocentrisme es inquietant. Sens comptar qu’es d’una incultura de longa constatada e qu’es d’una ignorança crassa en geopolitica (benlèu s’es un pauc melhorat pendent la practica del seu darrièr mandat). Me dirètz qu’aquò a gaire d’importància vist que, s’es elegit, vòl embarrar lo país dins sas frontièras. Donald Trump contunha ça que la, encara e totjorn, sus sa lançada de demagòg. Lo malastre per la democracia americana es que malgrat sos escandals (eufemisme), contunha d’aver de suportaires. Faguèt un mandat (2016-2020) amb totas las peripecias que sabèm e aquò sembla pas aver satisfach son apetís egocentric. I vòl tornar un còp mai. Pertot sus la planeta se constata malurosament que lo poder es una dròga dura, emai s’o deuriá pas èsser per tot democrata que se respècte. Donald Trump balha una marrida imatge de la democracia, e pas sonque als EUA.

            Mas que pensar de Joe Biden ? D’uèi a 82 ans. N’aurà 86 en 2028, annada que marcarà la fin de son segond mandat s’es tornat elegit. O meti al condicional que, sens voler desirar malaür a degun, tanplan l’infirmitat o la mòrt lo poirián susprene abans. Jamai auriái pas cregut possible que i aja als EUA pus marrit candidat que Donald Trump. Malaiga ! Si-ben-tant que i a pus marrit ! Torni mencionar un còp mai que se tracha pas aicí per ieu de jutjar dels diferents programas politics, mas de la personalitat dels dos candidats. Basta pas que de véser un sol còp aquel miserós Joe Biden per se mainar qu’es en tras que marrida santat fisica e psiquica. A de dificultats per trepar e n’a tanben d’elocucion. Autrament ditz a de patologias neurologicas, e pas besonh d’èsser metge per o constatar. A tanben de grandas e peniblas abséncias mentalas (parlem pas de sas capacitats mnesicas defalhentas). Totòm d’onèste es d’acòrdi per dire que ven senil un pauc mai cada jorn. Que ne serà dins quatre ans s’es tornamai elegit ?

Quin pietadós espectacle nos balha la democracia estasuniana ! Cossí pòt èsser possible qu’un Estat de 332 milions d’estatjants aja pas d’autra possibilitat que de prepausar doas personas annadidas e malaudas a sa presidéncia ? Del còp, e en conclusion logica, es la democracia estasuniana que garreleja malament. Ont es passat lo temps, pas tan luenchenc qu’aquò, ont èra capabla d’elegir de presidents joves, coma John Kennedy elegit a l’edat de 43 ans e Barack Obama elegit a 47 ans ?

Que dire d’una democracia que sos partits politics son capables de presentar pas que de vielhachons a la presidéncia del país ? La situacion es grava. Perqué pas Kamala Harris (60 ans) coma candidata pel Partit Democrata e Nikki Haley (52 ans) pel Partit Republican ? Los Estasunians coma los Franceses aurián paur d’una femna coma presidenta ? Balhi aqueles dos noms de potencialas candidatas, mas i a plan solide de milions de personas joves que son capablas d’èsser presidentas als EUA coma dins maites autres païses. Los Estats Units d’America an virat en gerontocracia e degun sus la planeta se’n pòt regaudir. Es una pietat.

Alavetz, quina conclusion se poiriá tirar d’aquela situacion ? Legiferar sus l’edat maximala dels candidats a una eleccion presidenciala ? Pensi pas que foguèsse la bona solucion. Anam pas reglamentar un còp mai lo mendre anament e comportament dins l’encastre politic e societal. Ja avèm pro de legislacion atal dels dos costats de l’Ocean Atlantic. Soi partidari de far fisança a l’èime senat dels ciutadans.

Cossí pòt èsser qu’a 78 ans e a 82 ans, aprèp aver ja fach un mandat de nauta responsabilitat, òm aja pas enveja de passar lo relai a de monde pus joves e mens abenats ? Cossí se pòt qu’a n’aquelas edats, aprèp aver tant balhat per lo país, òm aja pas enveja d’un repaus plan meritat ? E aquí ne tornam a la dròga individuala del poder e de la notorietat. Mas alara que fa lo collectiu per apartar los endecats ? Que fa lo pòble per se balhar de sang nòva ?

Un pòble prèste a se daissar governar per de vielhasses es un pòble en perdicion e aquò es pas bon per degun.

    Sèrgi Viaule