Emmanuel Macron inaugurava a Villers-Cotterêts la Ciutat internacionala de la lenga francesa

Lo biais melhor d’aparar una lenga

es de la parlar e de la difusar publicament

            Lo diluns 20 d’octòbre de 2023 es estat un jorn funèste per las lengas nacionalas victimas de l’imperialisme francés. D’un latz lo President Emmanuel Macron inaugurava en ufanosas pompas a Villers-Cotterêts la Ciutat internacionala de la lenga francesa e d’un autre latz a Pau, al Parlament de Navarra, sèti del Conselh Departamental dels Pirenèus Atlantics, lo President Jean-Jacques Lasserre empachava en plena session un nacionalista basc de s’exprimir dins sa lenga. Paradòxa de la « democracia francesa » ? Non pas ! De democracia francesa n’i aurà pas tant que perdurarà l’insuportable supremacisme francés. Una democracia non sauriá sofrir un etnocidi.

            Lo palais dedicat a la lenga e a l’engèni francés -coma o diguèt sens cilhar En Macron dins son discors-, costèt als contribuents 211 milions d’èuros. Notarem qu’es per nosaus Occitans una dobla pena. Sèm obligats de pagar un aplech que se revira contra nosaus. D’efièch, se tracha d’un utís que va encara mai, e amb mai d’eficacitat s’es possible, contribuir a la nòstra aculturacion. Es aquí tot lo machiavelisme de l’imperialisme : jos la pression sociala, ideologica e politica butar l’oprimit a participar activament a sa pròpria opression-eliminacion. L’exemple mai probant n’es l’alienacion dels ussards negres occitans de la republica qu’en classa punissián lors nebots, e benlèu lors fraires mai joves, per aver parlat la lenga de familha. Aquò’s aquò lo sadisme e lo crimi congreat per l’imperialisme. Coneguda e repetida causa siá.

            211 milions d’èuros ! Quant aquò fa de budgets annadièrs de l’Ofici Public de la Lenga Occitana ? O saurem pas que lo budget de l’OPLO deu èsser talament magre qu’es quitament pas rendut public. Al mens pareis pas sul sitenet de l’organisme. D’alhors aquel sitenet es pas mai tengut a jorn dempuèi junh de 2021. Lo fach que son budget i siá pas portat es un denegament de democracia e soi cada jorn un pauc mai estonat de constatar que los occitanistas exerciscan pas un contraròtle popular sul trabalh d’aquel organisme. Un OPLO qu’es supausat aparar la lenga nòstra, mas que, de fach, es pas qu’un alibi creat pel poder francés per far creire que fa quicòm per l’occitan. Son budget, e doncas sos mejans, li permeton pas de metre en òbra la mendre politica lingüistica seriosa. Sol en Occitania, lo Partit de la Nacion Occitana fa aquel trabalh de susvelhança del trabalh de l’OPLO. Cadun se pòt entresenhar sus aquel sicut en anent legir los articles del Lugarn, la revista trimestrala del partit.

Mas, s’o volètz plan, tornem-ne a n’aqueste funèste diluns 20 d’octòbre de 2023. Mentre que s’estrenava a Villers-Cotterêts un temple dedicat a la francofolia, a qualques centenats de quilomètres mai al Sud, e mai precisament a Pau al Parlament de Navarra, se debanava una session del Conselh Departamental dels Pirenèus Atlantics. Aquesta condreitament presidida pel President Joan-Jacques Lasserre, un elegit basc del MoDem. Notarai en passant, per dissipar las illusions que qualques uns se poirián encara far sul sicut, que lo MoDem, partit politic francés es d’ideologia supremacista francesa coma totes los autres partits politics franceses sens excepcion. Frances Bairon, Jean-Jacques Lasserre e tota la còla MoDem del departament dels Pirenèus Atlantics se son totjorn opausats a la particion del territòri en un departament basc e un departament bearnés. Aquel comportament politic irracional frega lo fanatisme. Aquela automutilacion identitària es l’acte mai morbid que m’es donat de rencontrar en umanitat.

            Adoncas lo 30 d’octobre de 2023, pendent la sesilha plenièra del Conselh departamental, lo conselhièr nacionalista basc Iker Alizalde, aprèp aver presentat en francés una mocion en favor de la ratificacion per França de la Carta europèa per las lengas regionalas, mas tanben en favor d’una modificacion de la Constitucion francesa per melhorar nòstres dreches lingüistics, la volguèt presentar en euscarà, la lenga basca. Foguèt interromput tre las primièras frasas pel President del Conselh, que probablament el tanben coneis la lenga basca. Segon aquel notable francista, la lectura en lenga basca porgissiá pas res al debat se que non a far plaser a lo que la fariá. Diguèt que caliá parlar « la lenga de la Republica accessibla a totes ».

            Urosament las causas ne demorèron pas aquí. Qualques conselhièrs prenguèron, ça que la, la defensa de las lengas basca e occitana. Demest aquestes, lo conselhièr departamental bearnés Ives Salanave-Péhé que se roncèt al secors d’Iker Alizalde en regretant que son collèga basc siá estat brutalament arrestat dins son vam. Diguèt judiciosament : « Nos deuriam autorizar a parlar las lengas nòstras, a nos escotar dins las lengas nòstras que mai disèm que las defendèm, e mens las parlam ». Es exactament çò que ieu ai totjorn dich e es efectivament çò que se passèt aqueste 30 d’octobre de 2023 al Parlament de Navarra. La mocion per defendre las lengas basca e occitana es estada votada a la quasi unanimitat (solas doas abstencions), mas paradoxalament los que la votèron s’autorisèron pas a las parlar. Dins quin monde vivèm ? Dins quin monde esquizofrén vivèm ?

            L’ai ja escrich mai d’un còp, mas o torni revindicar. Devèm exigir de nòstres elegits, abans de nos far elegir nosaus meteisses, que las collectivitats politicas deliberativas d’Occitània (Comunas, Comunitats de comunas, Conselhs departamentals, Conselhs d’aglomeracion, Conselhs regionals) s’aplechant totas d’un sistèma de traduccion simultanèa per fin de permetre a totes los elegits qu’o desiran, de poder s’exprimir dins la lenga del país. Aquò sens esperar mai l’utís legislatiu qu’es la cooficialitat de la lenga. Se París nos refusa aquel drech uman aparat per totas las convencions internacionalas, alavetz cal que las collectivitats politicas occitanas passen al delà de son dictat. De cara a l’intransigéncia de l’imperialisme francés, lo combat per la preservacion de l’identitat nòstra passarà forçadament, un moment donat, per la desobesissença civica collectiva. Mas aquò serà possible pas que quand los partits occitans seràn majoritaris. D’aquí l’interés, per los qu’o a an pas encara fach, de rejónher lèu-lèu lo Partit de la Nacion Occitana.

                Sèrgi Viaule