Viatge extraordinari dins de païses desconeguts

   Dins la presentacion del tòme primièr d'aqueste "Viatge en Tartaria, Tibet e China" de Règis-Evarista Uc, aviam daissat los dos missionaris sus las termièras entre Mongolia e China. Aquí lo raconte de l'aventurièr cailutzòl torna prene vam amb aqueste segond volume. L'obratge comença fòrt, aquí-ne las primièras frasas : "Dos meses s'èran debanats desempuèi la nòstra partença de la val de Las-Aigas-Negras. Lo temps d'aquela temporada aviam esprovat dins lo desèrt las lassièras contunhas e las privacions de tota mena. Vertat que la nòstra santat èra pas encara alterada. Mas pauc a cha pauc sentissiam que nòstra energia se n'anava".

   Se lo sejorn en Mongolia impausèt pas de dificultat insurmontabla als dos viatjaires europèus, per contra, en China, èran figas d'un autre panièr. Segond l'autor a n'aquel moment i aviá pas cap mai d'ambaissada francesa de dobèrta dins lo país. D'aqueste fach : " Totes los missionaris que penetravan al dintre del país èran condemnats a mòrt ". Caliá aver una brava dòsi d'abnegacion per córrer una tala risca pendent de mesadas e de mesadas. Caliá subretot aver una fisança indefectibla dins la proteccion divina o lo gost pel martiri. Se la fe es capabla de desplaçar de montanhas, visiblament foguèt capabla de rendre invulnerables pendent qualquas annadas aquestes dos monges que res espaurissiá pas.

   Lor escorreguda foguèt mai complicada en China que non pas en Mongolia. Tanlèu la Grand Muralha passada, aquò rai ! lo malhum de las albèrgas èra mai sarrat e permetiá a la pichona tropa d'aver pas a tibar la tenda cada ser, pasmens los albergaments èran pas sens dangièr. Aqueles establiments d'estapa èran pas totjorn plan frequentats. Un còp tombèron sus de falses agents del mandarin local que lor volián impausar un rescat. Un autre còp èra lo quiti albergaire que lor voliá far pagar mai que de rason unes servicis tras que deficients. O alara d'unes òmes lor prepausavan una proteccion armada per la nuèit contra una eventuala ataca de brigands alara que los brigands de l'encontrada èran eles.

   Mas lo binòme perdèt pas jamai d'afièch lo moral. Malgrat las malparadas viscudas, las entravas patidas, contunhèron d'avançar a lor ritme. A pas de camèl anavan a travèrs de paisatges e de populacions que sovent los esmeravilhavan. Cada viatge, e aquò desempuèi la creacion del monde, es una alternància de causas penosas e gaujosas. Nòstre parelh de missionaris escapèt pas a n'aquesta règla.

   Camin fasent lor arribava de rescontrar de musulmans. Aquí çò que l'autor nòta dins son libre : "Aquò's certanament pas que la religion de Maomet siá mai que lo cristianisme en armonia amb las mors chinesas. Plan lo contrari, los crestians pòdon, sens mancar a lors devers religioses, viure dins l'intimitat dels pagans, assistir a lors repaisses, se mandar mutualament de presents, celebrar al meteis temps las fèstas del primièr de l'an, totas causas que son defendudas als musulmans en causa de l'esperit despotic e exclusiu de lor religion". Quand la tropelada arribarà a Lassà, trobaràn dins la capitala tibetana una comunitat musulmana : "Los Catchis (venián del Cachmir) an a Lassà una mosquèa. Son rigides observators de la lei de Maomet. Professan ostensiblament lor mesprètz per totas las practicas supersticiosas dels Bodistas. Los primièrs que son arribats a Lassà prenguèron per femnas de tibetanas que foguèron obligadas de renonciar a lor religion per embraçar lo maometisme". Se me permeti de notar aquelas reflexions d'uèi, es per çò que datan de cent uèitanta ans. Coma qué, l'intolerància musulmana data pas dels massacres actuals.

   Dins lo còs del seu raconte Règis-Evarista Uc inserís, quand aquò ne vira, de legendas orientalas que li foguèron contadas al cors del viatge. Es a n'aquelas pèças etnograficas que se mesura la valor de son obratge. Es una soma que deguèt interessar e que probablament contunhan de consultar los orientalistas. Aquelas legendas, en mai de carrejar tot lo meravilhós que fan las legendas jos quin cèl que siá, an tanben una connotacion religiosa e educativa. Es de mercés a n'aquestes passatges, a n'aquestas pausas literàrias, que lo legeire demòra empegat a las paginas de l'obratge. Lo viatge es embelinaire.

   Camina que caminaràs, la pichona caravana daissa China per dintrar en país tibetan. Mas aqueste es un país de montanha e de nèus : "Foguèt sul mont Chugar que comencèt seriosament la longa estirada de las nòstras misèrias. La nèu, lo vent e lo freg se roncèron sus nosaus amb una furor qu'anava en pujant cada jorn. Los desèrts de Tibet son, sens contradiccion possibla, los endreches los mai afroses que se pòsca imaginar". D'efièch, las condicions de viatge, aquò se compren dins un país d'altitud, son pas totjorn estadas optimalas pels ardits viatjaires que temptavan de rejúnher Lassà. Va sens dire que caliá èsser del país per suportar talas condicions climaticas. Èsser de l'encontrada, o coma Règis-Evarista Uc èsser portat per un vam sens bòlas. Son raconte es passionant. Rarament legiguèri un tal libre d'aventuras viscudas. A n'aquela epòca los explorators avançavan sens jamai saber se poirián far repè un jorn. Sola la set de conéisser los portavan e lor permetiá de far un pas davant l'autre.

   Aquela escorreguda en Orient se pòt qualificar de viatge extraordinari dins de païses alara desconeguts. Una caminada facha amb los mejans de l'epòca, valent a dire, dins lo melhor dels cases, sus l'esquina d'un caval. Los dos missionaris e lor pichona chorma arriban a Lassà exactament lo 29 de genièr de 1846 aprèp 18 meses de viatge dins de condicions execrablas.

   Tre 1846 a Lassà, China, de mercés a son ambaissador, se mescla dels afars intèrnes de Tibet. Règis-Evarista Uc se'n maina tanlèu arribat dins la capitala de la teocracia bodista. Observa que lo Dalaï-Lamà (apelat tale-lamà per l'autor) e lo seu governament son probablament plan tròp preocupats de poder esperital per se trachar de poder temporal. Causa qu'escapa pas, ja a l'epòca, a l'imperialisme chinés. Pauc a cha pauc los Chineses van fagocitar çò que i a de maquina administrativa e militara tibetanas per s'impausar. Sabèm qu'aquò desembocarà en 1950 per l'ocupacion militara e politica del país. Una colonizacion que dura al jorn d'auèi. Ja, en 1844, un partit tibetan aviá demandat la proteccion de Pequin contra un autre partit concorrent. Aqueles guirguilhs intèrnes fasián lo nis a l'imperialisme chinés. A l'epòca ont Règis-Evarista Uc e son companh Josèp Gabet èran a Lassà, lo vèrme chinés èra ja dins la frucha tibetana.

   Dins son libre Règis-Evarista Uc fa mai que raportar lo quotidian d'un missionari en tèrra desconeguda. Es tanben capable d'analisis lucidas sus la politica del país. A una intelligéncia politica que li permet de subreviure dins un mitan pas totjorn aculhent, emai qualques còps fonsament ostil. Per exemple quand tanlèu arribat a Lassà es constrench, amb son companh, d'anar explicar lor preséncia al regent del Dalaï-Lamà encara minor. Amb lo govèrn tibetan las causas se passan plan. Mas los missionaris son tanben constrenches de se presentar davant lo cap-mandarin chinés en pòste dins la capitala tibetana. L'ambaissador de l'emperaire exigís de saber quinas províncias chinesas de l'empèri traversèron los missionaris per arribar sus la "Teulada del monde". Fin finala escapèron a una mòrt possibla de mercés a la proteccion morala e diplomatica del regent tibetan.

   Alavetz, l'ambaissador chinés al Tibet, Ki-Chan, fa tot çò que pòt per fòrabandir los dos estrangièrs del país. Aprofiècha de la flaquesa del governament tibetan per causa de minoritat del Dalaï-Lamà per dictar sa volontat e impausar lo poder imperial de China. Al final, los visitaires europèus son condemnats a quitar Tibet. Serán acompanhats de soldats chineses.

   Dins aqueste segond tòme del libre, Règis-Evarista Uc conta lo viatge de retorn entre Lassà e tornamai la frontièra chinesa. Es aquí que, camin fasent, se maina que lo pòble tibetan resistava plan mai al poder chinés que non pas los eleits lamaïcs.                                                                                                              Pèire Rabasse

"Voyage dans la Tartarie, le Tibet et la Chine – livre segond " de Règis-Avarista Huc. Edicions dels Regionalismes. editions-des-regionalis#12FAE4B . Acabat d'imprimir al mes de junh de 2016.255paginas.