Viatge en Tartaria, Tibet e China de Règis-Evarista Uc

   Règis-Evarista Uc nasquèt en 1813 a Cailutz, en Carcin-Bas. Se faguèt monge missionari en 1837. Tre 1840 se'n va en Extrèm Orient. Va sens fin ni pausa barrutlar per China, Mongolia e Tibet fins a 1852. Morís a París en 1860, non sens nos aver balhat lo raconte de sas peregrinacions. Las edicions dels Regionalismes aguèt l'èime de tornar editar, en quatre volums, siá 920 paginas d'una escritura sarrada, aquestes quasèrns de viatge. Vos prepausi d'uèi de ne descobrir lo tòme primièr. Publicarem los autres a pertièra sus aqueste blòg del Lugarn.

   Ai sovent visitat la ciutat de Cailutz, entre Carcin-Bas e Roèrgue. Se d'uèi es pas mai qu'un vilatge aconsomit dins un parçan traversut, al sègle XIXen èra una vilòta pro activa. I a pas que de s'i passejar per carrièras per se mainar, amb sos ostals bèls, qu'aguèt un passat florissent. Sabiái pas ieu que la comuna èra la patria de Règis-Evarista Uc. D'ara enlà agacharai Cailutz coma la ciutat nadalenca d'un famós escrivan occitan d'expression francesa. Mas l'agacharai subretot coma la patria d'un ausard aventurièr. Es damatge que res dins la vila mencione pas l'existéncia d'aquel intrepide viatjaire que, butat per sa fe crestiana, gausèt endralhar de camins fins alara pauc frequentats per d'Occidentals.

   Règis-Evarista Uc partís de las termièras entre Manchoria e Mongolia en 1840. Tre ara cal notar que l'autor emplega mai que mai lo nom de Tartaria per designar Mongolia. Tartaria èra, d'efièch, al sègle XIXen la denominacion mai correnta per designar aquela encontrada del monde.

   Dins aquelas annadas 1840 los Europèus que, sens èsser ambaissadors al prèp de l'emperaire de China, s'aventuravan dins aquestes paises èran encara clars. Fins alara practicament sols los missionaris crestians gausavan prene la risca de los anar trevar. Aquelas encontradas èran encara dangierosas pels estrangièrs. Los poders locals èran despotics e los brigands nombroses. Atanben Règis-Evarista Uc e son companh d'aventura Josèp Gabet se vestiguèron dels vestits del quidam per dire de se fondre una mica dins la populacion. O faguèron tanben per çò que, nos ditz l'autor, dins aquestes paises quand se parla de religion, sols los lamas (monges) son escotats. Solide que se los dos missionaris èran demorats a se passejar dins aquestes parçans luenchencs amb lor sotana, qual auriá escotat lors discorses ?

   Lo viatjaire occitan, luènh de son país es de quand en quand nostalgic. Li arriba per una causa o una autra de se remembrar Occitània. Atal, un jorn, a prepaus d'una aiga posada dins un lac : " L'aiga èra fresca, mas me sasiguèt violentament lo nas en causa d'un odor fòrta d'idrosulfur. Atal me remembrèri de n'aver begut una de semblabla dins los Pirenèus, dins la bona vila d'Acsat ".

   Amb aqueste volum primièr de Viatge en Tartaria, Tibet e China de Règis-Evarista Uc, avèm un excellent obratge d'etnografia. L'autor descriu menimosament las usanças e costumas de cada pòble rescontrat sus son camin. Lo monge missionari es un òme plen d'umanitat e d'umilitat. Es atentiu als patiments de las gents frequentadas o crosadas. Per el, cada rescontre, quina que siá sas circonstàncias dins las qualas escàs, sembla un encantament o puslèu, per lo monge, una benediccion divina. Es pas indiferent a res de çò que fa la vida vidanta d'aquestas nacions tecnologicament pauc desvolopadas per rapòrt a l'Occident.

   La sola causa qu'interròga lo legeire es que dins son raconte de viatge lo missionari sembla aver rarament rescontrat de femnas. Ne parla pauc. Coma s'una societat, quina que foguèsse, se podiá passar de femnas. Vertat que l'autor, de mercés a son estat eclesiastic deguèt prene la precaucion de defugir la preséncia femenina. Es damatge d'un punt de vista etnografic. La resulta d'aquel fach es que sabèm pas exactament quina sòrt èra reservada a la femna mongòla a n'aquesta epòca.

   L'obratge escalcís lo viatge dels dos missionaris partits un pauc a l'aventura amb per companhon un servicial originari de Mongolia. Los monges an cadun lor caval, lo domestic monta una muòla e la còla dispausa tanben de tres camèls per carrejar la tenda, la vianda d'avança, l'aiga e lors afars personals e de cosina. Tot aquò fasiá una pichona caravana una mica eteroclita que passava pas sens èsser vista. Las peripecias de lor barrutlada en Manchoria, China e Tibet son estadas nombrosas a una epòca que revertava alara quasi l'Edat-Mejana dins aquelas encontradas. Entre los desèrts de percórrer entre geladas e calimasses e lo Flume Jaune de traversar sus de marridas gabarras; nòstres braves e valents monges se'n vegèron de totas las colors. Pr'aquò, davant l'adversitat, mai d'un còp tenguèron cap. Amb la fe cavilhada a l'èime, de longa faguèron avant. Emai dins las situacions mai perilhosas, trobèron la fòrça de contunhar.

   Coma dins un « road movie », es tanben aquel combat de cada jorn que nos conta d'un biais remirable Règis-Evarista Uc. O fa del biais e amb los mots que s'emplegavan dins la segonda part del sègle XIXen. Sovent descriu menimosament non solament los paises traversats, mas tanben sos estatjants amb çò que jutja de lors desfauts e lors qualitats. O fa en orientalista emerit. O fa tanben amb l'intencion d'aprene dels autres. Plan solide que pòt pas far completament abstraccion de sa cultura judeo-crestiana, mas de longa ensaja d'aver pas d'a-priori. Atanben rapòrta las situacions mai insolitas amb un destacament tot… oriental ; per dire pas bodic.

   De fach, Règis-Evarista Uc es un sabent. S'es missionari es abans tot lingüista e etnològ. D'alhors cossí far autrament que d'estudiar, per conéisser plan, un pòble al qual òm vòl vendre una religion estrangièra? Cossí far autrament pel vendeire d'ensajar de comprene la mentalitat del compraire potencial ? Malgrat lor sapiéncia e lor saviesa, los missionaris son estats d'aventurièrs que nombroses perdèron lor vida al servici de lor comanditari. A travèrs los sègles foguèron nombroses a perir en China.

   Dins son libre Règis-Evarista Uc analisa fòrça la religion bodista. A d'unes moments s'afecciona d'ornitologia. Es capable d'alestir sus mantunes paragrafs la descripcion d'una varietat de guit o d'un autre ausèl mai exotic. Nimai per èsser un òme de glèisa, tot çò que pertòca l'aicí-bas lo daissa pas indiferent. S'es un òme del cèl es tanben un òme de la tèrra, un enfant de Carcin.

   Per alestir son raconte Règis-Evarista Uc deguèt se'n téner a una disciplina de benedictin. Supausi que, constatant la precision del debanar de son viatge, deguèt téner un quasern del jorn al jorn. S'èra pas estat lo cas, cossí auriam pogut aprofechar de la multitud dels detalhs que nos balha tocant la natura d'aqueles paises e las mors dels pòbles que i demòran ?

   Lo viatge es talament plan contat que lo legeire acaba, pauc a cha pauc, a mesura que las mesaventuras escason, a s'identificar als viatjaires. Aqueste raconte es d'ont mai captivant que lo suspens de l'inconegut acompanha a cada pas lo legeire. D'ont mai quand, coma li es arribat, la pichona caravana se va pèrdre dins lo desèrt.

   L'autor descriu, sovent d'un biais pintoresc, las costumas dels Mongòls. Notadament, e quand ne vira, lors costumas culinàrias : " Nos meterem a posar a qual pòt d'unas rasadas d'un liquide fumejant e lord al qual s'i èra estat balhat lo nom pompós de salsa. Per dire de paréisser pas excentrics e aver pas mina de mespresar la cosina tartara, faguèrem coma los autres. Emplondèrem nòstra escudèla dins lo recipient. Ça que la, foguèt pas que de mercés a d'unes esfòrces tras que generoses que poguèrem engolir aquesta salsa verdassa que sentissiá a fen mièg romiat. Los Tartars, al contrari, trobavan tot aquò plan bon. Capitèron aisidament a curar lo pairòl. Arrestèron quand ne demorèt pas mai una gota ".

   Aqueste primièr volume del raconte s'acaba que nòstres viatjaires quitan Mongolia per dintrar en China. Son encara luènhs de Tibet que serà sens manca l'objècte de la narracion contenguda dins lo volume segond. Vos balharem lèu-lèu una presentacion d'aquesta segonda part del viatge.

Pèire Rabasse

"Voyage dans la Tartarie, le Tibet et la Chine – livre 1^er" de Règis-Avarista Huc. Edicions dels Regionalismes. editions-des-regionalis#12EF5E7 . Acabat d'imprimir al mes d'octobre de 2016. 215 paginas.