Lo recuèlh de las poësias de Margarida Costard presentat per Danièl Pedossat es despartit en mantunes capítols. Comença per lo qu'es titolat "Poesias localas, sentiments de la natura". Aqueste s'entamena per un poèma dins lo qual l'autora s'adreiça a una estatua quilhada dins un pargue de la bona vila de Pàmias. Lo ton altèrna entre prigondor de pensada, exaltacion de la beutat e leugièretat. Segon Danièl Pedossat, que signa la ficha biografica de l'autora, aquesta poëtessa se poiriá qualificar de persona edonica.
Nascuda en 1870 dins una familha modèsta, aguèt l'astre d'aver agut una escolaritat primària completa, çò qu'èra pas totjorn lo cas a n'aquesta epòca e que li permetèt, pus tard, de s'adonar amb passion a la literatura. De fach, aquel estrambòrd per las Bèlas Letras sembla èsser estat pas qu'un periòde de la seu vida.
Maridada qu'aviá ja trenta dos ans a un òme bravament pus annadit qu'ela, foguèt veusa pro d'ora. Aquel marit li daissèt un ostal bèl, mas plan pauc de fortuna. Atanben, Margarida Costard foguèt obligada de trabalhar per viure. Dobriguèt una especiariá. Ça que là, de longa, s'interessèt mai als contes que non pas als comptes. Aquò fa que son comèrci vivotegèt, li permetant a pro pena de se pagar las trempas e las de sos dos mainatges.
O avèm dich, en defòra de sos enfants, la prioritat de Margarida Costard sembla èsser estat la literatura. Danièl Pedossat nòta que tot çò que comptava Pàmias de gens de Letras se recampava en çò d’ela. Lo conse de l'epòca èra un acostumat del seu ostal. De gaire, se poiriá dire que teniá salon literari. Èra una escrivana-comercianta coma avem agut de poètas-païsans o de poètas-obrièrs.
Margarida Costard èra una femna curiosa de totas causas, pas sonque de literatura, emai se de longa tornava a n'aquesta preocupacion. S'interessava, en aquesta debuta de sègle XXen, a las tecnologias novèlas e a las invencions recentas. Solide que s'èra estada d'aqueste debuta de sègle XXIen, seriá estada una afogada d'informatica. Auriá probablament de contunh crompat lo telefonet de darrièra generacion.
Mas, tornem-ne a son òbra poëtica. Escriguèt dins las doas lengas que coneissiá, sa lenga mairala, naturalament, e lo francés. Pòdi pas dire dins quinas proporcions, mas semblariá que sa produccion se foguèsse equilibrada dins las doas parladuras. Sos tèmas d'inspiracion èran nombroses e variats. Demest aquestes se poiriá destriar la natura, plan solide, mas tanben l'amistat, las sasons, la religion e la poësia patriotica… francesa !
Margarida Costard foguèt una poëtessa de bona tenguda. D'alhors, aguèt de son temps una cèrta reconeissença locala. Foguèt publicada dins los jornals del comtat de Foish, e qualques còps al delà. Semblariá que de longa foguèt en cèrca de lausenjas. Deviá aver un ego pro confle.
Rai ! Aquela femna paradoxala èra a l'encòp tras que reaccionària e tanben d'una bèla sensibilitat. Costat arcaïc gausèt escriure de causas coma : "Per quant a las facultats intellectualas, las tròbi mendre en çò de la femna… La femna a pas jamai atench l'òme dins lo gèni de la pensada". Francament, emai se sabi far la part de las causas, se sabi reconéisser qu'èrem dins una autra epòca e dins un autre contèxte, arribi pas a legir d'orrors d'aquel calibre sens aver un fregelum dins l'esquina.
A costat d'una poësia de las envoladas requistas, mai que mai quand escriviá en occitan, èra capabla d'escriure d'aberracions quand escriviá en francés. Escriviá subretot dins la lenga importada de poèmas de circonstància per sosténer lo chaple de 1914-1918. Dins la "Femna francesa", pas que per ne balhar un escapolon, aquestes dos vèrses :
E serem mai fòrts qu'aquesta raça immonda
Que d'en pertot chapla femnas, enfants e vièlhs.
Vos farai, plan solide, gràcias de "Vision d'Alsàcia". Francament, lo cercle occitan Prospèr Estieu nos auriá pogut estalviar aquestes guissals tricoloristas que, non solament son bellicoses, mas -evidentament- son sens cap de poësia. Ademai son escriches en francés, una lenga supausada estrangièra al cercle Propèr Estieu, coma a nosaus. De fach, la melhora poësia de Margarida Costard es la qu'escriguèt abans guèrra. Se pòt comprene qu'una creatritz de beutat e d'encantament siá estada traumatizada per las orrors del conflicte fins a ne pèrdre son engèni literari. Mas alara perqué aver contunhat d'escriure al delà de 1918 ? Margarida Costard sapièt pas quitar la scèna quand èra encara ora. Quin pecat !
"Ai vist un auselon", poèma escrich en 1911, es probablament lo pus polit del recuèlh. Es d'un naturalisme gaujós e encantarèl, plen de vam, de doçòr e de color verbala :
Nòstre ausèl demandèc de suita en maridatge
La melhenga qu'aviá lo còr tan amistós ;
La fèsta se fasquèc dins un polit boscatge
Remplit de parpalhòls, de sorgas e de flors.
Margarida Costard foguèt una autora sensibla, emai per d'unes costats, delicata. Es estada una creatritz a l'encòp espontanèa e exigenta. Per d'unas de sas pèças las mai capitadas, se pòt dire que son cargadas d'unas emocions que se poirián qualificar de rafinadas. La cigala de Pàmias aviá sos costats ensolelhats e sos autres plan escurs.
Pèire Rabasse
"Marguerite Coustard, la cigala de Pàmias" de Danièl Pedossat. Edicions del Cercle occitan Prospèr Estieu. Despaus legal de novembre de 2004. 100 paginas.