A libre dobèrt : a Tolosa en 1814

Las malafachas del bonapartisme a Tolosa en 1814

  Cal mercejar las edicions dels Regionalismes, bailejadas per Eric Chaplain, d'aver l'engèni de nos destoscar de libres interessants agotats desempuèi bèl brieu. Sovent, aqueles obratges son estats publicats, pel primièr còp, fa un sègle. Son pas mai d'una actualitat plan fresca, mas per çò que tòca a la literatura, aquò a pas brica de consequéncia. Tocant los libres d'istòria, es quicòm mai. En un sègle, dins d'unes domènis istorics, las recercas en evolucionat. Mas i a tanben de sectors de nòstra istòria nacionala que son pas estats estudiats desempuèi plan temps. Alavetz, d'unas reedicions d'obratges centenaris demòran, quand ne vira e se se pòt dire atal… d'actualitat.

  Es lo cas de "La batalha de Tolosa" del Doctor Henri Geschwind e de Francés de Gèlis publicat lo primièr còp en 1914, siá pel centenari de la famosa batalha de Tolosa. Desempuèi la parucion d'aqueste obratge, a nòstra coneissença, degun mai se clinèt sus aquel episòdi istoric. Almens res se publiquèt pas de consequent sul sicut. Los cò-autors son d'especialistas de l'istòria militara. Son quitament de tecnicians de las "arts" militaras ; per aitant que se pòsca parlar d'art quand se tracha de guèrra.

  Coma occitan, e mai particularament coma occitan de Tolosa, foguèri tras qu'interessat per l'istòria d'aquesta batèsta. Ne coneissiái l'existéncia coma plan monde a Tolosa, mas pas dins los detalhs. Sabiái que los Angleses èran venguts a Tolosa metre una bona patacada a las armadas imperialistas napoleonianas, e gaire mai.

  La debuta de l'obratge comença per l'espepissada dels efectius de las doas armadas en preséncia. Quand òm a per ambicion de narrar una batalha, es probablament indispensable de comptar las tropas presentas sul prat batalhièr. Pr'aquò, aquelas enumeracions son fastigosas e pòdon acabar per alassar lo legeire. Son d'una ariditat tota aritmetica.

  Ça que là, lo libre es ric. Aprenem al bestorn d'una pagina que lo dictator Napoleon lançèt una conscripcion en Lengadòc-Gasconha per renfortir l'armada del marescal Solt qu'aviá perdut un nombre considerable d'òmes en Espanha. Quand tornèt passar los Pirenèus, se trachava pas mai que d'una armada en desbranda que fugissiá davant los aligats Anglo-Porto-Espanhòls. Emai se los co-autors, en vertadièrs imperialistas franchimands, o vòlon pas admetre clarament, l'armada de Solt n'èra a sos darrièrs badalhs. D'alhors, l'imperaire sanguinari capitulèt al moment de la batalha de Tolosa e ne foguèt acabat amb la folia napoleoniana.

  Los conscriches occitans avián pas brica enveja de s'anar far tuar per Napoleon. Atanben, segon los quitis rapòrts escriches pel marescal Solt, desertèron de tres parts, doas. Los co-autors, eles, nòtan sòbriament : "Agent pas, coma los veterans, lo culte del drapèu, e passant dins lor país natal, sovent a proximitat de lor familha, aqueles jovents dessertèron en massa".

  Se volèm un exemple de resisténcia passiva occitana a l'integracion dins las armadas napoleonianas aquí n'avèm un : "Mas en data del 7 d'abrial de 1814, subre mila ciutadans convocats, sonque 108 serán jutjats capables de servir ! 258 se presentaràn pas, 60 seràn ajornats, tot lo demai se fa reformar per malautiá o exemptar coma sosten de familha". Sens autre comentari de ma part.

  Pas estonant que las populacions occitanas vòlgan pas collaborar amb d'armadas franchimandas que pilhan lo país : "Atal n'èra que las populacions èran tròp sovent quichadas e pilhadas per las tropas francesas, mentre que los aligats crompavan amb rason e pagavan largament çò que lor fasiá besonh". Dins aquestas condicions se cal pas mai estonar que los Tolosans ajan pas, de cap de biais, ajudat Solt dins son entrepresa desesperada.

  La descripcion dels obratges de defensa quilhats dins la vila de Tolosa es fastigosa que non sai. Cal, ça que là, pas desbrembar qu'avèm dins las mans un obratge, cèrtas istoric, mas d'istòria de guèrra e mai particularament l'istòria d'una batèsta. Atanben, los detalhs tecnics s'i raportant, i son degrunats cronologicament e a pertièra.

  Sabiái tota la terror qu'impausèt lo dictator Napoleon e sos partidaris a Euròpa tota. Me soveni a n'aquel prepaus qu'un jorn que me passejavi dins un vilatjòt andalós, tombèri sus un monument que rebrembava lo chaple dels vilatgeses per las criminalas tropas napoleonianas. Çò tarrible es que los Franceses, encara d'uèi, son incapables de denonciar Napoleon coma criminal de guèrra. Se nòstres amics Alemands se son desencusats pel periòd nazi de lor istòria nacionala, los Franceses contunhan de considerar lo periòde napoleonian coma una temporada gloriosa de lor istòria.

  Amb aqueste libre d'Henri Geschwind e Francés de Gèlis aprenèm dins los detalhs los comportaments odioses dels bonapartistas a Tolosa en 1814. Coma armada d'ocupacion, per s'aparar dels liberators angleses, portugueses e espanhòls e metre la vila en defensa ; eisitèron pas a tombar gaireben totes los arbres de la ciutat mondina. A tombar tanben totes los ostalses que geinavan la visibilitat dels canonièrs e a traucar la muralhas de mantunes autres per i installar de fusilhièrs. Panèron la mangiscla e la bevenda dels estatjants. Impausèron la lei militara a una populacion occitana siderada de tanta violéncia.

  Amb aquò, los autors del libre son incapables de comprene perqué la populacion tolosana refusèt de participar al manteniment d'un tal regime dictatorial. Los Tolosans daissèron se despatolhar sola çò que demorava de l'armada napoleoniana a las escanas, venguda se refugiar dins Tolosa.

  Lo jorn vendrà ont nautres, nacionalistas occitans, aurem de netejar nòstras plaças publicas de las estatuas napoleonianas que las polluïsson. Per las que coneissi, avèm lo general d'Autpol a Galhac e Las Casas a La Vaur (èra lo medecin del dictator). Avem tanben a Sant Amanç Solt a desbatejar en li tornant lo nom de Sant Amanç de Toret. Òc-ben, nos caldrà netejar l'istòria occitana de sas escorrilhas franchimandas. Serà per nautres un dever d'Occitans, mas subretot de democratas e d'aparaires dels dreches umans. Los Napoleon, Solt e lor escabòt de complicis derán èsser definitivament getats dins lo bordilhièr de l'istòria. Solas lors victimas serán rebrembadas e onoradas.

Pèire Rabasse

"La bataille de Toulouse" del Doctor Henri Geschwind e Francés de Gèlis. Editions dels Regionalismes. Reedicion de decembre de 2015. 188 paginas.