Dicha de Joan-Pèire Alari al nom d'Agenés Tèrra Occitana
Monsur lo primièr adjunt, Dònas e Senhérs, cars amics
L’annada 2014 es de marcar d’una pèira blanca per Agen, Òlt e Garona, la region Aquitània, Occitània dels Alps als Pirenèus, França, Euròpa e o gausi dire, lo monde. Celebram aqueste 4 d’octòbre lo 150en aniversari de la mòrt d’un dels mai illustres demest los illustres ageneses, Jacme Boé dich Jansemin, lo perruquièr-poèta de lenga occitana, lo cantoral del pichon pòble de las vilas e del campèstre e lo trobador de la caritat que consacrava la recèpta de sos recitals de poësia extraordinàriament populars a d’òbras bonas. Gràcias a l’escrivan e jornalista Charles Nodier, Jansemin ganhèt l’atencion de las grandas figuras de la literatura francesa de l’epòca coma Sainte-Beuve e Lamartine e quitament de la literatura americana coma Longfellow que transpausèt d’un biais plan capitat un de sos poèmas, l’avugla de Castelculièr. Foguèt calorosament aculhit per las autoritats mai nautas e lo monde literari a París del temps del romantisme triomfant. Se podiá tanben prevaler de l’amistat del grand Franz Liszt que persuadèt de donar un recital al teatre d’Agen pendent loqual aquel engèni de la musica improvisèt una pèça de piano partent d’un dels poèmas de Jansemin, Faribòla pastora.
Precursor del Felibritge, lo grand movement de renaissença de l’occitan engimbrat per Frederic Mistral, lo poèta provençal, futur prèmi Nobel de literatura (1904), Jansemin refusèt, per orgulh, de rejónher los felibres. Mistral n’aguèt pas rencura estant que, sièis ans aprèp sa mòrt, en 1870, pendent l’inauguracion oficiala de l’estatua de Jansemin, plaça Jansemin a Agen, venguèt especialament de Malhana dins sa Provènça per li rendre publicament omenatge dins una òda compausada a aquela ocasion.
Cent cinquanta ans aprèp sa mòrt, que demòra de Jansemin, l’òme, sa vida, son òbra e sa lenga? Silvan Dumon, autre agenés, que deviá montar los escalons de la politica per venir ministre de l’Instruccion publica, cresiá constatar amb una cèrta condescendéncia que son conteiral Jansemin cantava l’avenir dins la lenga del passat, l’avenir apertenent evidentament a la lenga francesa. A aquò, Jansemin respondèt dins la lenga del país dins una letra demorada famosa : « lo puble fidèl a sa mai sarà gascon totjorn e francimand jamai.»
Malurosament per nòstra lenga occitana, aquela prediccion es pas venguda realitat. La lenga de Jansemin es pas la lenga de comunicacion dins las carrièras de nòstra ciutat. Subreviu coma pòt pel campèstre. Emai l’instruccion laïca e obligatòria en francés, iniciada per las leis de Jules Ferry, aguèsse representat lo progrès de l’escolarizacion de tota la populacion, foguèt al meteis temps un ensag d’eradicacion de las autras lengas parladas sul territòri de la Republica francesa que podèm pas apelar d’un autre nom que lingüicidi. Lo monolingüisme definit coma doctrina dins l’article 2 de la Constitucion de la 5ena Republica francesa va contra lo respècte de la diversitat lingüistica afortida per l’ONU e la Carta europèa de las lengas regionalas e minoritàrias que França signèt mas a pas encara ratificada. A Agen, vila ont nasquèt nòstra poèta, una partida de la populacion compren encara e parla de còps la lenga de Jansemin coma o avèm pogut constatar en animant la Janseminada, un percors tematic bilingüe, occitan-francés, dins los lòcs de la vila marcats per la vida e l’òbra de Jansemin. Lo musèu d’Agen, un dels mai bèls de nòstre país, possedís una rica coleccion d’objèctes que apertenián a Jansemin mas la lenga occitana es pas un afar de musèu. La botigòla, ancian salon de cofadura de Jansemin pròche del Gravièr, es vengut « Jasmin sushi bar », simbol d’una mondializacion sens rasigas ! Visible als uèlhs de totes, demòra sonque l’estatua de Jansemin sus la plaça Jansemin. A costat, se tròba lo colègi Jansemin ont la lenga del barde, nòstra lenga l’occitan, es quitament pas ensenhada. Nosautres occitanistas nos resignam pas a aqueste oblit programat. Menam una lucha acarnassida per far viure la memòria de Jansemin e tornar donar a sa lenga, l’occitan, la plaça que s’amerita en çò nòstre, que sèm dins un periòde ont la gent an besonh de rasigas e d’amiras, çò qu’es pas incompatible, al contrari, amb la dobertura als autres que supausa la mondializacion. Son las generacions venentas que tornaràn prene lo flambèl. Ne volèm per pròva l’existéncia d’una classa bilingüa francés-occitan dins una escòla primària de la vila e la calandreta “Jansemineta”, escòla immersiva en lenga occitana.
A Agenès Tèrra Occitana sèm fièrs de çò qu’avèm organizat ongan per onorar Jansemin coma o merita.
La conferéncia de Rémy Constans sus Jansemin e Garona e la de Jacques Clouché sus Jansemin e la Societat Academica del 4 de junh a l’Academia de las Sciéncias, Letras e Arts d’Agen
La conferéncia sus la vida de Jansemin lo 13 de junh al Centre Cultural per Jacme Clouché.
Lo metéis jorn, l’inauguracion oficiala de la placa renovada de la Societat Academica sus la paret de la botigòla amb un discors de Laurence Maioroff al nom de la comuna e de Joan Rigosta per l’Escòla Jansemin. Tot aquò acompanhat de cants occitans per la corala « Andante » de Nòstra Dama de Bon Encontre.
Plan segur l’espectacle « Lo mistèri Jansemin » creat pel grop OC amb la collaboracion del tenòr Christian Moulié, de Marcèu Esquieu, e d’Eric Roulet e jogat al teatre Ducourneau lo ser foguèt lo coronament dels omenatges a Jansemin.
Era estat preparat per una campanha de publicitat sens precedent e la mesa a l’ora de Jansemin de l’Ofici del torisme d’Agen.
Caldriá pas oblidar tanpauc la “Janseminada” (percors tematic a l’entorn de la vida e de l’òbra de Jansemin), del 14 de junh animada musicalament pel grop Gric de Prat.
Se sap que Jansemin èra cresent e practicava la caritat. Lo caliá donc onorar tanben per una messa en occitan a la catedrala d’Agen dicha per l’afogat abat Passerat amb la participacion del tenòr Christian Moulié, de la corala occitana Gadaloc e de l’organista de la catedrala, Jérôme Chabert. Foguèt un remirable moment d’emocion partejada gràcias als cants e a la música e a la corala Gadalòc. Quand cantam amb Christian Moulié, nos sentissem totes coma de cantaires d’opera. Dins nòstre país del plan viure, podiam pas far autrament que d’acabar las festivitats per una taulejada ont se bevèt la bona tinada Jansemin del vin del Brulhès. Uèi sèm aici reunits per dire que Jansemin es vivent. Doman, vos caldrà anar a la glèisa Sent Ilari a 4 oras del vèspre per escotar Cants de Garona de JF Gardeil cantar la poesía de Jansemin. La fèsta s’esperlongarà lo 7,8 e 9 de novembre a Vergt en Peirigòrd. Sabètz benlèu pas que lo cloquièr de la glèisa de Vergt foguèt bastit gràcias a la generositat de Jansemin solicitat per l’abat Masson. Lo programa vos serà comunicat. Perqué pas crear un bessonatge entre Vergt e Agen a l’entorn de Jansemin?
L’an que ven pel Pruneau show, prepausam de far jogar tornarmai sus la plaça de la comuna “lo mistèri Jansemin” pels nombroses ageneses que l’an mancat. Seriá la pròva que la vila d’Agen pren Jansemin e l’occitan al seriós e que l’engatjament del conse d’Agen candidat a sa reeleccion en mars passat:
“La vila d’Agen contunharà de promòure per totes los mejans apropriats (mai que mai la nominacion d’una persona ressorças) la lenga e la cultura occitana que fan partida de son identitat.” es pas fait de paraulas bufècas. I cresèm. Baste foguèssem pas decebuts !
Entendèm sovent en çò nòstre,dins un contèxte rugbistic, l’eslogan : « fièrs d’èstre ageneses ». La lenga occitana, coma lo rugbí fan partida cap e tot de nòstre biais de viure e de nòstra identitat e ne devèm totes èstre fièrs coma sèm fièrs de Jansemin e la reconquistar. Los descendents de Jansemin nos an onorat de lor preséncia. Nos cal mostrar dignes de lor aujòl en donar una plaça digna a sa lenga, nòstre eiretatge, nòstra lenga.
Benlèu que gràcias a las generacions novèlas, l’occitan vendrà una lenga d’avenir dins un país occitan que causís d’afortir son identitat e pasmens demòra dobèrt als autres.