Vivarés : Diá-me-lo dins la linga de Gerard Beton

   De tira, teni de precisar un còp de mai que presi pas brica los libres bilingües en general e encara mens los libres occitan-francés, tant es malaisit de saber s'al final se trachariá pas de libres… francés-occitan. Dins la situacion diglossica que nos es impausada per lo poder assimilacionista franchimand, devèm imperativament refusar de cedir a la pression psicologica que voldriá nos impausar que res se pòsca pas publicar en lenga nòstra sens l'ajuda de las cròças francesas. Ai pas cambiat d'idèa, nos cal servar la dignitat de la lenga ! Atanben teni d'en d'abòrd de precisar qu'aquesta presentacion de libre es una excepcion tras qu'excepcionala. S'o fau es per çò que se tracha d'un libre escrich per un Nòrd-Occitan e que, tot comptat e rebatut, nos arriban plan pauc de causas d'aqueste parçan de nòstre país. Se tracha precisament de Vivarés ont d'unes valents fan, encara e totjorn, viure la lenga.

   Demest aquestes -los pòdi pas totes nomenar per los conéisser pas totes- se tròba Gerard Beton que fa de jornalisme a la ràdio e tanben dins lo setmanari " Lo Revelh de Vivarés ". Fa aquò mai de trenta ans que l'òme ten de cronicas per ensajar de manténer publica la lenga. Es, plan solide, un trabalh colossal e de longa alenada. Jamai direm pro çò que la lenga deu a totes aqueles anonims que, dins lor comarca, tenon qualques cronicas radiofonicas o escrichas. Aquestas son indispensablas al manten de la lenga dins l'airal public. Mentretant, permeton tanben de far conéisser çò que se passa endacòm mai en Occitània.

   Aqueste volum es lo tòme segond de " Diá-me-lo dins la linga ", lo títol de la cronica tenguda cada setmana per Gerard Beton dins " Lo Revelh de Vivarés ". Son de tèxtes calibrats que fan pas jamai al-delà d'una pagina. Abans de parlar de lor contengut, voldriái dire cossí dins aquela mena d'obratge, çò pus penible es de passar per un prefaci. Un abans-tast que plan sovent es sens interés. Generalament es fisat a " una personalitat ", per dire pas a un notable. Aqueste còp a un òme nomenat Joanès Dufaud, que, coma me'n dobtavi manca pas de pedantariá. Que volètz ? aquò's lo genre qu'o demanda… Me pensi que quand lo prefaci es pas aquí per vertadièrament ajudar a l'introduccion de l'òbra, alavetz, se'n cal passar. Bon ! justament, passem a l'òbra e tornem-ne a Gerard Beton.

   Lo problèma amb aquela mena de cronica es conegut : subretot prepausar pas de dralhas politicas ! Se i pòt parlar de tot : de la pluèja e del bèl temps, del torn de França, del darrièr film espelit, de l'amontanhatge dels tropèls, del darrièr modèl de veitura sortit, etc… etc… Se pòt quitament parlar de politica, mas totjorn per dire que los afars de la vila foncionan pas coma desirat. Se pòt criticar lo president de la Republica, mas totjorn sul mòde de la genta galejada. Se pòt parlar de politica a condicion de demorar dins las banalitats. O alara escalcir pas que de generalitats que faràn pas de tòrt a degun. Se pòt tanben, jos cèrtas condicions, parlar de politica per comentar çò que se passa luènh, a l'estrangièr. En encara ! a condicion de demorar dins lo " politicament corrècte ". Aquò's lo contracte escrich o tacit : Far d'occitan, d'acòrdi, a condicion de far pas de politica concrèta.

   Lo cronicaire pòt far de cultural tant que voldrà. Parlar de la dictada que se va debanar o de la balòcha prevista dins tal vilatge o dins tal autre. Tornem o dire : es ja quicòm de poder anonciar aquelas manifèstacions culturalas dins un mèdia de granda difusion (emai se trache d'una granda difusion circonscricha a un despartament). Mas per çò qu'es de la politica, la censura velha. Emai, a i soscar plan, es un pauc normal. Los bailes del Revelh de Vivarés son pas autonomistas e encara mens nacionalistas occitans. Atanben, an pas enveja de balhar una tribuna als diches autonomistas o nacionalistas. A nosaus de crear milanta Revelh de Vivarés.

   E pasmens ! Gerard Beton, coma fòrces cronicaires dins son cas, capita de far passar qualques pistas politicas per melhorar la situacion de la quita identitat nòstra. Fa d'allusions que sols los Occitans son capables de comprene. Aquí es tot lo meriti de l'autor que, sens fa mina d'i tocar, arriba a far passar, en subliminal, un discors. Mas Gerard Beton se deu mesfisar qu'es dins un cas particular. Deu sistematicament balhar la traduccion en francés de sa cronica en occitan. Aquò, sens exageracion, fa pensar a la censura de la Gestapo al moment de la darrièra guèrra. O doblidessem pas, per aitant susprenent qu'aquò pòsca paréisser d'unes, sèm jos ocupacion estrangièra. Afar d'obligacion de traduccion dins la lenga de l'ocupant, aquò's lo quiti autor qu'o me diguèt ongan a Rodés. Aquela demanda de la part de la redaccion del Revelh de Vivarés es, que sàpia, rarissima. Fòrces cronicaires occitans de la premsa francofòna que coneissi son pas tenguts a n'aquò. Lo meriti de Gerard Beton es d'ont mai bèl que deu escriure sistematicament dos còps son article. Es çò que se ditz la dobla pena.

   L'art d'aquela mena d'exercici de cronicaire (de blogaire quand se tracha d'un mèdia numeric) es de passar al crivèl de son èime l'actualitat politica, sociala, culturala, economica o esportiva e ne far part, d'un biais lo pus agradiu possible, al lectorat. Aquò se deu far dins un volume impartit, e es aquò que probablament demanda lo mai de saber-far. Desvolopar una idèia lo mai clarament possible amb un nombre de signes comptats. A n'aquel jòc Gerard Beton s'i sap far e complís remirablament son escomesa desempuèi ara mai d'una decennia.

   Per çò que tòca a tornar publicar aquestas cronicas dins qualques volumes, me demandi ont n'es l'interés. Perqué publicar en junh de 2016 de cronicas que la darrièra data del dijòus 2 de febrièr de 2012 ? Cèrtas, es un biais de far córrer la lenga dins una situacion sociolingüistica desfavorabla, mas es vertat qu'aquestes tèxtes, per definicion, pèrdon lèu-lèu lor actualitat. Enfin, las paraulas s'envòlan, los escriches demòran… Aquestes testimoniaràn de l'occitanitat de Vivarés en aqueste debuta de sègle XXIen.

   Autra reserva, lo libre es un recuèlh de cronicas e pas un manual didactica. Alavetz, perqué aver publicat, curiosament e de subrepés, en fin de volume, una " Ajuda a la lectura de l'occitan nòrd-ardechés " ?

Pèire Rabasse

"Diá-me-lo dins la linga", tòme dos, de Gerar Beton.

Edicions Lo Revessin e Parlarem en Vivarés.

Acabat d'imprimir en junh de 2016. 122 paginas.