La rédaction du Lugarn vous remercie pour votre fidélité et vous souhaite joie et sérénité

Bon Nadal,

Joyeux Noël,

Buon Natale,

Feliz Navidad,

Merry Christmas,

Chères lectrices et chers lecteurs de ce blog, nous fêtons aujourd’hui Noël, le jour qui ouvre la trêve des confiseurs et des chocolatiers. C’est une journée de fête réservée aux enfants, aux rencontres en famille et aux relations intergénérationnelles. Un moment privilégié de réflexion e d’introspection ; un temps pour clore cette année 2022 malheureusement marquée par la guerre sur notre continent, aux portes de l’Occitanie.   

Raison de plus pour consacrer ce jour et la semaine qui va suivre au repos et aux loisirs. C’est ainsi que la rédaction de la revue Lo Lugarn, en ce jour de Noël a décidé, comme il y a deux ans, de vous offrir un conte en occitan de notre ami et collaborateur Sergi Viaule.

Cette année la trêve des confiseurs peut également être un temps de lectures, aussi nous avons décidé de vous offrir à partir de demain et jusqu’au premier de l’an pas moins de sept nouvelles présentations de livres. Elles sont l’œuvre d’un autre de nos plus fidèles et enthousiastes collaborateurs : Pèire Rabasse. Vous le connaissez déjà car cela fait longtemps qu’il propose à la revue Lo Lugarn sa chronique littéraire bimensuelle. Donc, pendant une semaine vous allez pouvoir chaque jour découvrir un livre de la production littéraire occitane. Peut-être cette découverte vous donnera-t-elle l’envie d’acheter, pour vous ou vos amis, quelques-unes des œuvres présentées.

En cette fin d’année 2022, la rédaction du Lugarn vous remercie pour votre fidélité et vous souhaite joie et sérénité.

Bon Noël et bon réveillon à toutes et à tous.

L’elixir de patz

            D’amont-naut, delà lo cercle polar, a Rovaniemi en Laponia ont demòra quand es pas per puèges e combas a carrejar milanta tonas de joguets e joguinas, lo Paire Nadal agacha lo monde anar coma va. El qu’a per tòca de se trachar del bonaür de totes los enfants, es pas content. O es pas brica. Rondina de malcòr a véser un monde que vira pas redond. Es acostumat a n’aquò que rarament, generacions aprèp generacions, vei pas los adultes pro senats per se comportar en savis. Cada an barbasteja a l’espectacle que li balha l’umanitat. Marrona contra las injustícias que de longa los Terrenals congrean. Un còp lo mal fach, son incapables de lo corregir. Es malcorat de véser l’opression dels adultes suls enfants, dels òmes sus las femnas e d’unas nacions sus d’autras. Lo Paire Nadal sofrís pas l’iniquitat, nimai los abuses de qualques unes suls autres. Li agrada pas ges véser lo gròs se manjar lo pichon. A Rovaniemi, s’alisa maquinalament la barba en soscant. Cada còp qu’o pòt, ensaja ben d’adobar las causas per dire de porgir de bonaür als enfants. Emai sovent i capita, mas cada an, tre Nadal passat, las causas se tornan desgalhar. Tanlèu passar lo Cap de l’an, tot torna prene la penda ingerdabla de las dominacions, de las faminas, dels asserviments e dels malastres.

            Ongan, çò que vei, de Laponia essent, es çò pièger qu’aja vist de plan temps. Lo dictator d’un empèri tan grand que lo solelh i lusís totjorn endacòm, se pensa que de tèrra n’a jamai pro. Es tan cobejós qu’un jorn, sens cridar para, envasís un país vesin. Aquel despòta es un òme rufe e sornarut. Es violent amb totes. Talament que son esposa n’es mòrta de consir e que sos mainatges l’aiman pas. Lo fugisson. De tant qu’es marrit degun lo costeja pas amb plaser. Amb las gents a pas que de relacions tiranicas de poder. Lo dictator, coma totes los autocratas, es sol. Viu isolat dins son palais. Las gents lo van véser pas que constrenchas e forçadas. Rai ! aquò l’empacha pas de contunhar d’aver de sòmis bauges de grandor. Ditz voler conquistar lo continent e benlèu dominar la planeta tota.

            Es d’una rectitud tota militara. Ten una sobrietat de vida quasi monacala. Mentretant, lo sol plaser que se sap acordar, e que benlèu lo fariá un pauc simpatic s’èra pas tant aule, es sa golardisa. Presa mai que mai los dessèrts e subretot las pastissariás al chocolat. Entre totas las lecariás, passa pas una jornada sens se congostar d’un fulhetat de crèma al chocolat. Una mena de còca que se ditz operà. Tot aquò, lo Paire Nadal o sap qu’el o sap tot e o vei tot dempuèi totjorn. S’aviá pas aquela possibilitat, aquel don excepcional, cossí fariá per destriar los enfants que dins l’annada son estats savis de los que o son pas estats ?

            L’envasiment del país vesin congrea una terror indicibla dins lo país agressat, mas tanben dins lo país agressor. De cada part, los enfants veson lor paire se’n anar a la guèrra per de patiments talament crudèls que se pòdon pas dire. Suls prats batalhièrs los chaples son tan bèls que, tròp sovent, aqueles enfants aprenon un jorn que lor paire tornarà pas jamai a l’ostal. Qu’es mòrt jos las bombas delargadas per la volontat del dictator criminal. E quand lor paire, per astre torna, arriba que foguèsse malaut, nafrat o amputat d’un braç, tanplan d’una camba. Tantas malparadas mancan pas de far plorar de contunh las mamàs.

            Lo Paire Nadal, amont-naut dins la nèu e lo glaç de Rovaniemi, una mesada abans la fèsta de Nadal, contunha de se gratussar copet e suquet. Es en cèrca d’una solucion per arrestar la foliá del dictator e los bombardaments que comanda just per satisfar sa sola supremacia. Mentretant, aquò se sap ben pro, lo Paire Nadal a totas las solucions a totes los problèmas que se pausan, per tan nombroses que foguèssen. Es pas per el qu’una question de temps, lo temps de trobar la bona solucion demest las milantas autras amolonadas dins sa gorbilha. Una gorbilha que quita rarament son esquina, talament l’òme es valent e vòl pas daissar trigossar res.

            Totcòp es cocanha ! A trobat lo biais de far plegar en doçor lo dictator. Lo Paire Nadal es caritadós e vòl arrestar la guèrra sens far de mal a degun. Alavetz, fa venir son farfadet mai aluserpit. Remarcarètz que se disi « mai aluserpit », i soi pas per res. Aquò’s ma lenga que parlèt sens me demandar la permission. Se m’aviá demandat mon vejaire li auriái remembrat que de farfadets mai aluserpits que d’autres, aquò’s quicòm qu’existís pas. Totes los farfadets son mai degordits los unes que los autres. Totes los enfants del monde o sabon, fòra ma lenga que, quand la fantasiá li pren, ne fa a son sicap.

            Fin finala, lo Paire Nadal se maina que la solucion a enançar es pas tan complicada qu’aquò. Fa venir en çò seu, dins son polit ostalet ondrat de milanta garlandas mirgalhadas, lo primièr farfadet que li passa a portada. Aqueste es plan onorat d’aver una mission secreta de complir. Oc-ben, secreta ! Cadun sap que los farfadets en lo poder de se far invisibles çò que lor permet de véser sens èsser vists. Lo barbut del pòl boreal li demanda d’anar discretament al palais de l’emperaire-dictator, de s’enfonilhar dins lo laboratòri de son pastissièr-confiseire e de versar dins la grasala dels mojòls lo contengut d’una fiòla que li porgís. E lo Paire Nadal de tirar de sa pòcha un fiolon plen d’un elixir de bontat que ven d’aprestar tot exprès. Plan solide, mas aquò cadun o sap, se pòt pas èsser Paire Nadal sens èsser magician.

            Tanlèu dich, tanlèu fach. Lo farfadet se ronça cap al palais del dictator mai marrit que la tèrra aja pogut portar. Per tant espessas que foguèsson las emparas del castèl, i passa a travèrs ; gaireben sens i far moment. Seriá ben malurós que los farfadets poguèssen pas passar a travèrs de muralhas ! Se que non, dins quin monde viuriam ? Adoncas, alara que lo pastissièr-confiseire es clinat sus sa grasala a batre vigorosament sos mojòls per aprestar una còca fulhetada de crèma e de chocolat, la famosa còca que presa tan lo despòta, la pichona creatura daissa rajar gota per gota lo contengut del fiolon dins lo recipient. Lo pastissièr, que se maina pas de res contunha son trabalh coma se res non èra. Atal fan los qu’aiman lor mestièr.

            Lo temps de la daissar pausar, l’endeman la còca es prèsta. Lo dictator crida un servicial que l’anguèsse quèrre. Lo pastisson li es, alavetz, presentat dins una escudèla de porcelana quasi translucida, acompanhada d’una copa de blanqueta de Limós fresca e petejanta. Se manja la còca a chicas e a micas, mentre que beu la beguda a glopejadas delicadas. Acaba la còca tota, sens ne daissar la mendre mica. Alavetz, pauc a cha pauc, l’elixir de bontat comença de far son efècte. L’abominable despòta comença per se sentir mai leugièr de còr e d’esperit. Quita de soscar a las armas per pensar a la color de las flors e las formas de las nívols.

Finalament lo sembla-pecat de golardisa de l’òrre personatge es a salvar lo monde. L’elixir de saviesa contunha de far miranda. Se va colcar e somia la nuèit tota de paisatges bucolics, de poesia e de cants d’ausèls. Tre l’endeman l’autocrata se met a dire lo bonjorn al monde que rescontra dins los corredors del palais. Causa excepcionala : repotega pas degun.

Lo subrendeman comença a sorire, çò que s’èra pas jamai vist. Tres jorns pus tard dessarra la garda de son palais e daissa dintrar mai de monde. Una setmana puèi, nimai al darrièr estabosiment dels observators del monde entièr, ven bon coma lo pan, gent coma l’àngel, benvolent coma lo sant e generós coma la mar. Fa arrestar la guèrra e decreta la desmobilizacion generala.

Degun sapièt pas çò que s’èra passat, nimai perqué, subte, son comportament aviá cambiat. Ni per tot, totòm es susprés e solaçat. La patz es ara tornada sul continent. Pas mai de còps de canon enlòc, nimai de bombas que tombèsson suls ostals. Las gents sortisson de l’ostal sens aver paur. Asserenats, tornan viure en patz. Lo monde recobrís la serenitat perduda. Coma s’èran de flors de prima, los sorires se tornan pausar suls pòts de las gents. Dròllas e dròlles tornan jogar, jovents e joventas tornan dançar.

La velha de Nadal totes los soldats an retrobat lor fogal. Las familhas son tornamai recampadas per far fèsta. Enfin los mainatges del continent, de tot lo continent, pòdon gausir d’un Nadal amb paire e maire. Se pòdon anar sèire suls genolhs de l’un, puis de l’autra. Dins la michor de l’ostal an lo còr confle de bonaür. Al resopet menimosament aprestat e presentat, al moment del dessèrt, sus cada taula se pausa un deliciós fulhetat de crèma al chocolat.

Sens se concertar, totes los enfants, disi plan totes, tre l’endeman de Nadal mandan una letra de mercejadas a l’immortal barbut de Rovaniemi. Non pas sonque per las joguinas recebudas, e se sap que son estadas nombrosas, mas tanben e subretot per lo present mai preciós qu’es lo de la patz. Sabon qu’aqueste tanben ven d’el, que i es per quicòm. Cossí pel vint-e-cinc de decembre i poiriá aver de bonaür sus tèrra sens l’intervencion del Paire Nadal ? Seriá pas onèste d’o pensar autrament…

           Pita-patal, es un regal,

           Pita-patal, es Nadal !