« Racontes a sotavotz » de Joan-Pèire Chabròl

            Quin es l’occitanista que coneis pas Joan-Pèire Chabròl (1925 – 2001) ? Es estat un des escrivans occitans d’expression francofòna màger del sègle passat. Personalament es un dels primièrs autors que legiguèri dins las annadas 1970. Comencèri per la trilogia de « Les rebelles », valent a dire « Les rebelles » que balhèt son nom a la soma, « La gueuse » e « L’embellie ». Mas ai legit tanben, plan solide, sos obratges mai en presa amb lo combat occitanista, per exemple « Le crève Cévennes » publicat en 1972 e « Caminarem » escrich a quatre mans amb Claudi Martí e publicat en 1978. Joan-Pèire Chabròl foguèt occitanista tre la debuta del renaissentisme d’aprèp mai de 1968. Es damatge qu’aja pas fach lo darrièr pas que li mancava de far per i dintrar cap e tot, valent a dire lo pas de la lenga. Ni per aquò, es pas que justícia se d’uèi se pòdon legir en lenga nòstra sos « Racontes a sotavotz », originariament publicats en francés en 1985.

            Per dire la vertat soi estat un pauc susprés per aquel recuèlh de racontes cortets. Es subretot la debuta que me foguèt penibla, aquí quand l’autor conta sos sovenirs d’enfància. Dins d’unes d’aquestes racontes conta mai que mai sos sovenirs de familha. A mon umil vejaire d’unes de sos sovenirs, non solament son gaire extraordinaris, mas a d’unes moments me sembla que sa quita narracion es una mica planièra. Aviái conegut una escritura chabrolesca plan mai flamejanta. Aquesta, se non es completament polsiva, a passas manca de buf. A la debuta de ma lectura soi estat un pauc decebut per çò de banal que nos escalcís Joan-Pèire Chabròl. Lo pus caricatural dins lo registre nostalgic es « La sopa de la mameta ». Se tracha dels guirguilhs domestics que pòdon existir entre una sògra e sa nòra. Res de plan novèl jol solelh. Solide que los sovenirs d’enfància son importants per cadun de nosaus. Mas quin interés pòdon aver mos sovenirs d’enfància per qualqu’un d’autre, quand aqueles remembres an pas res d’excepcional ? Coma o ditz l’autor el-meteis, tot comptat e rebatut agèt una enfància pro ordinària. A despart de la foncion catartica d’una tala escritura per son autor, son interés me sembla limitat.

            Mas urosament dins aquel recuèlh Joan-Pèire Chabròl conta mai que son enfància. Sos sovenirs d’adolescent e de jovent son plan mai interessants. Subretot quand conta cossí, a l’edat de 19 ans, va rejónher la Resisténcia amb un companh seu e que tomban sus un maquís del Francs Tiraires Populars. Aquí òc ! Prenem bravament de nautor per comparason a « La sopa de la mameta ». Aquí nos conta la muda perilhosa del dròlle que ven òme. Ja qu’aquela muda es psiquicament pas aisida en temps normal, es encara plan mai malaisida en temps de guèrra, ademai en temps de guèrra civila. Per Joan-Pèire Chabròl lo passatge d’un estat a l’autre se fa promptament, emai brutalament. Pendent aquel periòde costegèt sovent la mòrt. Afrontar la mòrt a vint ans, tal foguèt la destinada de l’autor e aquò balha de paginas memorablas a legir.

            Çò tanben d’un pauc curiós dins aquel recuèlh es son engimbradura. Las novèlas, o racontes, son disparius e mesclats forra-borra. Sabi pas cossí e sus quines critèris s’alestiguèt l’encadenament. Pr’aquò la resulta me daissa soscaire. Un fach corrent de la vida vidanta pòt seguir o precedir un drama.

            Ni per aquò Joan-Pèire Chabròl demòra Joan-Pèire Chabròl. Son escritura es solida coma la pèira de la Cevena e son imaginacion feconda coma la dels profètas uganauds del desèrt. Doblidessem pas que foguèt un famós contaire e que garnissiá de salas bèlas. Lo monde se ronçavan pas que per lo venir escotar. Sa facóndia es plan coneguda que fasiá se desplaçar las molonadas.

            Lo libre es estat tradusit en occitan pel lingüista Patric Sauzet. Son nom basta per indicar la qualitat del trabalh porgit. Entre maitas causas, son sas raiças cevenòlas que lo butèron a tradusir lo libre. Mas es tanben lo fach qu’a la volontat avoada e declarada de far viure la lenga. E quin autre biais mai eficaç per far viure una lenga que lo de l’emplegar per nos restituir las òbras màger d’un escrivan nòstre ? Nos cal associar al trabalh de Patric Sauzet lo de las edicions Vent terral. Es la volontat conjugada dels dos que nos permet de poder legir aquel obratge. Las edicions Vent terral publican d’aquestas passas de mai en mai de traduccions (literatura e ensages). Las cal encoratjar a contunhar en crompant sa produccion qu’es totjorn de qualitat.

               Pèire Rabasse

            « Racontes a sotavotz » de Joan-Pèire Chabròl. Edicions Vent Terral. Despaus legal : octobre de 2023. 132 paginas.

https://librairie-occitania.fr/product/chabrol-jean-pierre-racontes-a-sotavotz/