Letra d’una desconeguda de Stefan Zweig

            Stefan Zweig (1881-1942) es un escrivan autriac, probablament pauc conegut dins lo mitan occitanista que fins ara, a ma coneissença, res de sas òbras èra pas estat tradusit en lenga nòstra. L’escrivan èra pacifista e agèt l’astre de participar pas directament a la guèrra de 1914-1918. Quitèt son país en 1934 en causa de la pujada del nazisme. S’anèt recaptar a Londres, puèi al Brasil ont, desesperat, moriguèt a l’edat de 61 ans.

            O dirai pas jamai pro, l’idèia de voler metre a posita del public occitanofòn totas las literaturas del monde, es una idèia mannada. Aquela traduccion n’es un exemple evident. Ara que lo Chivalièr dis Esperelas agèt l’amabilitat de nos ofrir aquela novèla, nos a, alavetz, dobèrt l’apetís. Al punt qu’avèm bravament enveja de ne conéisser mai de l’òbra de Stefan Zweig, de la descobrir en lenga nòstra. Qual sap se lo traductor se va arrestar en camin o se va contunhar dins sa lançada ?

            Mas qual es aquel famós traductor que s’amaga jos l’escaís de Chivalièr dis Esperelas ? Se fa passar per Provençal, mas sabèm pas se l’es vertadièrament que tot Occitan se pòt metre a provencejar, a lengadocinejar o a limosinejar per tan pauc que coneguèsse la lenga dins sa diversitat. E perqué s’amagar jos un escaís ? Per excès de modestia o per manca d’assegurança e paur d’assumir un trabalh imperfach ? Que siá per una rason o per una autra es damatge de cargar la masqueta. Vertat es que lo trabalh rendut es pas sens dècas, mas de dècas de lenga, qual ne fa pas ? Ça que la, visiblament nòstre chivalièr sembla èsser pas un possessor segur de la lenga occitana. Li arriba d’emplegar « sogre » aquí ont auriá degut escriure « pairastre ». Convendrètz qu’es pas ges la meteissa causa. Emplega « possar » ont se seriá degut condreitament emplegar « butar ». Sap pas far la diferéncia nimai entre « tornar » e  « virar ». Dos còps almens se troba dins lo tèxte lo mot « remene-coble ». Sospechi qu’aquel mot siá una traduccion mot per mot del francés « remue-ménage » ; un calc malurós e azardós del francés. Es d’ont mai damatge qu’avèm en occitan un fum de sinonimes (« revira-marion » en lengadocian e « remuda-remusa » per Mistral e per ne balhar pas que dos). Se diriá qu’a d’unes moments lo traductor anonime aja emplegat un traductor automatic de marrida qualitat. Coma qué, e un còp mai, se cal mesfisar de l’intelligéncia arficiala.

            Aquela novèla literària « Letra d’una desconeguda » es estada publicada en 1922. Es d’una densitat psicologica rara. Cal ben dire que Stefan Zweig èra a l’epòca l’amic de Sigmund Freud e podiá pas, conéisser pas la psicanalisi naissenta. Cossí que ne vire, aquèl tèxte cortet d’un cinquantenat de paginas explòra, d’un biais inesperat de la part d’un òme madur, la psicologia d’una femna amorosa. O fa d’un biais extrordinariament fin e delicat. L’escritura de Stefan Zweig es d’un umanisme generós mas tanben d’una precision cirurgicala. Lo lector se daissa emportar per la fluïditat del tèxte. L’autor descriu de sentiments universals e imtemporals e es aquò que fa la poténcia de son òbra. Sèm devent al dich Chivalièr dis Esperelas d’aver causir aquela novèla demest las nombrosas escricha per l’autror austrian.

            Se trachariá d’un roman sentimental a l’aigaròs per modistona ? Non pas ! Avèm aquí una òbra cargada de sentimants fòrts coma totes ne coneissem. Es lo roman de l’esperança contunha e de longa insatisfacha. Es una perdicion, un naufragi en languison. Es lo raconte d’una vida tota consacrada a l’amor de luènh que non jamai se rapròcha. Es un tèxte d’un grand e prigond embelinament que vira a l’emmascament. Lo tot escrich amb la coneissença dels sentits coma van e venon. Tantes sentits que Stefan Zweig coneis siá per los aver estudiats, siá per los aver viscuts. Oblidessèm pas que l’autor foguèt tormentat quasi tota sa vida fins a acabar per se suicidar.

            Aquela istòria de « Letra a una desconeguda » es la d’una passion, d’una passion nascuda en una segonda (lo còp de folze), mas que dura tota una vida per dire pas tota una eternitat. Lo fenomèn de la possession es tan misteriós que la literatura se podiá pas permetre de l’agafar pas. Alavetz, Stefan Zweig ne faguèt son dissabte emai son dimenge pel plaser de sos legeires passats e presents.

            Aquel polit tèxte se pòt crompar aisidament en linha. Se tròba per vendre sus mantunes sitenets.

            Pèire Rabasse

            « Letra d’una desconeguda » de Stefan Zweig. Autoeditat pel Chivalièr dis Esperelas. 2023. 54 paginas.