Vòli plan de panoccitanisme, a condicion que totòm parle mon patés

            Lo cortal occitanista es un mitan curiós. Los que i trempan dempuèi un brave bocin se’n son probablament mainats. Es de segur aquela singularitat que m’agrada. Se que non fariá pas mièg sègle que lo trevi sens n’aver encara fach lo torn. E subretot se’n n’aver trapat mon confle. Cal dire que lo bogre possedís una granda capacitat a renovelar sas paradòxas. Dins aquel mitan anam de suspresa en estomagada. Mas ne va de las suspresas coma del demai, i a las bonas e las mens bonas, per parlar pas de las marridas. Ne va de las estomagadas coma del demai : lo tròp gasta lo jòc.

            D’uèi ai enveja de vos entreténer de la panoccitanitat. Per experiéncia, sabi que dins lo domèni la paradòxa es que d’unes occitanistas « ne vòlon e ne vòlon pas ». Ma vesina Alina, qu’a lo sens de la formula, diriá que « sabon pas çò que vòlon ». Es la famosa e omnipresenta esquisofrenia en çò dels occitanistas. Coma o ditz tan judiciosament Claudi Molinièr, « sèm totes d’esquisofrèns ». Valent a dire que sabèm pas pus ont demoram nimai qual sèm vertadièrament. Piège ! amb nòstra esquisofrenia occitanejaira cambiam de personalitat tre que lo vent vira. Mentretant, cadun sap que l’impossibilitat de percebre la realitat es la justa e exacta definicion de la foliá. Mas pro de psicanalisi de bon mercat que seriái capable de vos téner mobilizat lo comprenòri pendent d’oradas e tornèm-ne, se vos plai, al prepaus qu’es lo de la panoccitanitat.

            Dins los acamps occitanistas e los documents de comunicacion s’arresta pas, condreitament, de rasonar sens fin ni pausa sus l’unitat de la lenga e de la cultura nòstras. Nombroses los que tenon aqueste discors, mas que dins la practica fan lo contrari en butant a l’iperdialectalizacion. Dins aquelas condicions, la panoccitanitat ven de mai en mai ipotetica. Es pas jamai aisit de tornar pegar los tèstes d’una « copa santa » embrenicada. Per çò que i a lo dire e i a lo far. Dire quicòm es una causa, metre en practica lo dire n’es una autra. Personalament, coma soi bravament nihilista ensagi de metre en adeqüacion mas paraulas amb mos actes, emai se i capiti pas que parcialament.

            La primièra anecdòta que vos vau contar concernís una associacion lemotjauda que ne calarai lo nom per cortesia paratgesa. Coneissi fòrces Lemosins que sovent, amb rason, se planhisson que rarament los occitanistas « de debàs » pogèsson pas jamai en Nòrd-Occitània. Alavetz, un jorn apreni que l’associacion en question organiza dins la bona vila de Lemòtges de rescontres per charrar de cultura en general e de cultura occitana en particular. Coma assegura tanben de corses de lenga e que s’i deguèt parlar d’interdialectalitat, me diguèri que seriá plan que i montèssi per parlar de mas qualquas activitats, mas subretot per « far córrer la lenga » pendent una ora e mièja. Coma soi militant, o fau tot benevòlament. De subrepés, amb mon camping-carri soi autonòm al nivèl del jaç e de la forqueta. Atanben, s’aquò lor agradava, lor prepausèri de venir a res non còsta. Se prenguèri aquela iniciativa èra per solidaritat e perqué aviái encara dins l’aurelha lo fach que los Lemosins se planhissián de véser pas jamai los Sudoccitans pojar fins a n’eles.

            Agèri pas jamai de responsa a ma proposicion. Ne foguèri una mica estonat que de costuma los occitanistas son de monde corteses que respondon quand òm lor parla. Rai ! Lo temps passèt. Una temporada mai tard, al festenal Estivada de Rodés, rescontri aquel monde. Lor demandi perqué me faguèron pas responsa e aquí, tenètz-vos plan, me foguèt respondut que « crentavan que lo public lemotjaud me comprenga pas ». Cugèri ne tombar de cuol. Aquí d’occitanistas que d’un costat se planhisson que los occitanistas del Sud los ignoran e que quand un arganhòl del Sud se prepausa de pujar los anar véser se vei respondre que fa una lenga plan tròp estranha per èsser compresa del costat de Lemòtges. Per eles fau una lenga estrangièra al lemosin. Bonjorn l’interdialectalitat e lo panoccitanisme ! Cal aver la codena espessa per poder digerir aquela mena d’esquisofrenia : « Vòli plan de panoccitanisme, a condicion qu’aqueste demòre pas que teoric ». O benlèu « Vòli plan de panoccitanisme, a condicion que totòm parle mon patés ». Aquela anecdòta deu pas empachar aquela còla d’occitanistas de contunhar de pensar que los paures Lemosins son mespresats, ignorats, boicotats, desdenhats per aqueles fotralasses de Sudoccitans que se prenon pel monilh del monde occitan. Se’n poiriá rire se n’i aviá pas per plorar.

            Coma dins un conte de ma grand : E las annadas passèron… Plan solide ieu passèri a quicòm mai qu'a voler far beure l'ase quand a pas set. Mercés a ma bona estèla, ai una granda capacitat a escafar de mon disc dur totas las aberracions produsidas per l’occitanisme. Aquò’s una benediccion que son nombrosas. Mas s’aquò pòt èsser una bona causa me pòt tanben vàler de defècis. Lo fach es que qualques annadas pus tard ai oblidat aquel afar e que me maini qu’existisson dins las Lanas de « cafés gascons ». Faguèri pas mèfi a l’adjectiu « gascon » e coma soi mai o mens obsedit per los escambis interoccitans de Velha a Vichei e de la Tèsta de Bug fins al Borg Sant Dalmatz, me prepausèri d’i anar animar un cafè en parlant de mon escorreguda de 1 600 Kms faches sul camin de Sant Jacme e del libre qu’escriguèri a n’aquel prepaus. Tot aquò sens pretension, plan solide. Innocentament pensavi qu’aquò lor fariá plaser de véser qualqu’un que veniá d’un pauc luènh e que tanplan, coma eles, parlava occitan. De fach, ma tòca seriá de multiplicar los escambis entre nosaus per empachar la consanguinitat entre occitanistas d’un meteis parçan. Mas soi plan tròp ideiós e meti certanament la barra plan tròp naut.

            Alavetz, aquò triguèt pas. Una genta Lanusquesa (las Lanusquesas son totjorn gentas) me telefonèt per me mercejar de ma proposicion, mas qu’èra subretot pas question de trebolar lo confòrt de son public de patesejaires per la venguda d’un colhon que parlava pas coma eles. De notar que la convèrsa amb aquela augusta persona se debanèt en occitan sens aver besonh de passar ni a l’anglés, nimai al chinés. E causa incresabla… nos comprenguèrem ! A creire que parlavèm la meteissa lenga !

            Bon !.. Alavetz, d’unes vòlon demorar de lor costat a cultivar lor patés. Ne soi d’autant mai malcorat que las personas en question son pas de folcloristas mas de monde que se dison occitanistas. Valent a dire que reconeisson una meteissa lenga dels Alps als Pirenèus en passant pel Massís Central.

I auriá tant e tant a dire sus la sociolingüistica occitana dins lo quiti mitan occitanista… Fin finala l’interdialectalitat e lo panoccitanisme lo rescontri pas que per las Amassadas Generala de l’Institut d’Estudis Occitans nacional e los acamps del Partit de la Nacion Occitana. Tant qu’aurem pas un occitan estandard, lo nacionalisme occitan trabucarà sus cada patés local. Amb l’arrèst de la transmission familiala d’aquestes, se seriá pogut pensar qu’anavan desaparéisser. Malurosament per nosaus son estats codificats abans de crebar e ara son entretenguts artificialament. Riscam de demorar dins la petèga per un brave moment.

             Sèrgi Viaule