Concors literari de l’associacion « Lo lector de la val »

            Coma cada an, l’associacion « Lo lector de la val », en collaboracion amb las edicions « Edite-moi », publica lo recuèlh de las novèlas literàrias del seu concors. Dempuèi un vintenat d’annadas es ara vengut una tradicion. Per los qu’o saurián pas encara, l’originalitat d’aquel concors literari es que sos organizators propausan la primièra frasa del tèxte. L’incipit atal balhat, a carga puèi als autors d’inventar la seguida de la novèla. Es un concèpte tras qu’interessant. A creire que la formula agrada que cada an son de desenats d’escrivans que se meton a fosforar per lor plaser, e pel nòstre. O fan tant en francés coma en occitan. Per 2020 l’incipit èra « Un títol gròs en primièra pagina… « estranhs ortalièrs dins l’òrt partejat ! » ».

La jurada recebèt fòrça tèxtes en lenga nòstra. Plan solide, dins aquesta cronica vos parlarai pas que de la produccion en occitan. Pel francés, daissi parlar los que son mai qualificats que ieu dins aquela lenga. Me sentissi pas de trabalhar per una lenga qu’escana la meuna.

Totes los tèxtes premiats, aquò se compren,  son pas editats. Per aquò far, caldriá editar un volume bravament espés. La jurada fa una tria e reten los que li semblan melhor, en previlegiant ça que la los autors novelaris e fasent mèfi de publicar pas totjorn los meteisses per dire d’encoratjar e d’implicar lo mai possible de gents dins l’aventura de l’escritura.

Meteissa causa pels tèxtes enregistrats sul disc qu’acompanha lo libre. Los que son estat editats sul papièr s’i tròban, en mai de qualques autres segon una seleccion de la jurada. Per aquela edicion 2020 del recuèlh, lo tèxte primièr es titolat « Tèrra-tremol a Tèrra-Clapièr » e es de Bernat Vernhièras qu’es un autor e un cercaire albigés ja confirmat. Es aquò que fa lo fachin d’aqueste concors ; i participan los novelaris amb d’autors d’experiéncia. S’aquesta proposicion literària existissiá pas, se l’associacion « Lo lector de la val » l’aviá pas iniciada, la caldriá inventar.

La pèça de Bernat Vernhièras se presenta coma un conte animalièr. Fa se rescontrar las bèstias dins un espaci de luòc qu’es un òrt, plan solide, e dins un espaci de temps qu’es l’Amassada Generala de l’associacion que baileja l’òrt partejat. D’aquel rescontre cadun n’aprofecharà per dire sas quatre vertats als autres logataris. Cadun ven amb son identitat pròpria e, tanplan, la coabitacion se fa pas sens tiralhaments. D’ont mai quand son sèits de cotria un cat e una mirga. Mas aquò rai ! Dins los contes, totes meravilhoses a qualques excepcions prèp, las causas s’adoban totjorn. Es un temps dins las nèblas de la realitat ont la crudeltat, lo marridum e la malonestetat existisson pas. Aqueles sentiments son d’un autre monde. L’intelligéncia de las bèstias es mai avançada que la dels umans semblan nos voler dire los contes en general e lo de Bernat Vernhièras en particular.

Lo tèxte segond titolat « Ortolejar pòt èsser un flum longarut e intranquil » d’Eliana Pinhòl revèrta mai lo tèxte militant qu’un tèxte literari. Emai per prene la dralha de la sciéncia-ficcion, aquela pèça es plan tròp al ras de la turras per encantar vertadièrament lo legeire. Se tracha pas aicí d’un messatge ecologic subliminal, mas quicòm que sembla puslèu a una proclamacion escalcida al moment d’un acamp public de sensibilizacion politica. Del còp, la beutat e l’estetica del tèxte ne patís fòrça. Me sembla pas èsser un dels melhors demest los que son estat retenguts per publicacion. Cal saber far la part de la causas e aquí Eliana Pinhòl a pas sabut destriar.

Meteissa causa per la tresena novèla qu’es mai un plaidejadís qu’una òbra literària. Cèrtas conten cèrtas formas de l’escritura literària, mas la poësia dels mots manca a n’aquel tèxte. Sembla que l’autora se siá mai investida dins la propaganda politica que non pas dins la literatura. Aquela novèla coma la precedenta es una novèla engatjada coma se’n vesiá dins las annadas setanta del sègle passat. Me suspren de legir en 2021 aquela mena de tèxte que flaira fèrme la dòxa en vigor davalada tot drech de París pels canals televisuals. L’autora sembla i declinar las prescripcions moralistas e las pensadas obligatòrias exigidas de la capitala imperiala. Tot aquò es sens chuc ni muc. Es pas aquò la literatura. La literatura es, entre maitas causas, la recerca de l’armonia dels mots e dels sentits. Tot lo contrari d’un sentimentalisme de papagai e de la pensada unica.

Mentre que Nicolau Granièr amb son tèxte « Lo virus » es estat tocat pels eveniments de l’actuala pandemia sanitària ; Clara Penche, del Licèu Claudi Nougaro de Montelhs, amb « Ionà e Psitticiana » nos balha una pertocanta faula entre un ortalièr vièlh e dos mainatges. Se tracha d’un tèxte tras que polit e poetic. Un tèxte d’un granda maduretat literària. Es d’una frescor requista. Coma qué, l’engenh a pas res a véser amb l’edat de l’autora. La fòrça d’aquela novèla residís dins sa tombada narrativa. Clara Penche s’es pas daissada anar a la facilitat. Nos cal reténer lo nom d’aquela jove autora que, se contunha dins la dralha que ven d’enregar, es solide qu’enriquirà un jorn o un autre las Letras occitanas. Òsca a n’ela.

 Pèire Rabasse

       « Còp de teatre dins l’òrt partejat ». Obratge collectiu.

Edicions « Edite-moi ». Despaus legal : octobre de 2020. 160 paginas.