« Le Prince noir en Aquitaine » de Joseph Moisant

            De Joseph Moisant se sap plan pauc de causa. Sabem que nasquèt en França en 1862 e que moriguèt en 1944, mas sèm sens saber ont. En furgant plan sus la « telaranha » ai descobèrt qu’aqueste obratge es lo tèxte d’una tèsi presentada e sostenguda per l’autor davant la facultat de las Letras de París. Trobèri tanben una cririca del libre dins la revista dels Annals del Miègjorn en data de 1895. Una critica que s’arrèsta sus de detalhs geografics : « Lo sujècte causit per l’abat Moisant es fòrça interessant per nosaus. Malurosament l’a trabalhat sens aver la formacion requista. Son libre se recomanda ni per l’estil, ni per l’engimbradura, nimai per la coneissença aprigondida de las causas que n’es question dins l’obratge. Que dire d’un istorian que confond la Limanha amb la Lomanha ? Que met Gimona entre Arròs e Baïsa ? ». Sabi pas çò que Joseph Moisant faguèt a n’aquel monde, mas i anèron coma se cercavan un pesolh sul cap d’un calvet. Ai l’impression que relevèron pas que parpelas d’agaças.

            D’unes capítols d’aqueste libre son una mica reguèrgues. Se lo relat de las campanhas militaras del Prince negre e lors consequéncoas politicas son d’element istorics interessants, per contra, l’enumeracion de las despensas e de las receptas del principat aquitan es laboriosa. Acaba per alassa lo legeire. D’ont mai qu’a i soscar plan, se compren pas l’interés de las detalhar pel menut. Çò caporal per l’istòria seriá estat de dire que lo prince viviá en-dessús sos mejans financièrs. Far lo descompte de cada linha budgetària mena res de mai a l’informacion istorica, o pas grand causa. Mas es vertat que se tracha d’un trabalh universitari dins lo qual lo doctorant deu mostrar qu’a saput furgar dins los archius. D’aquel punt de vista Joseph Moisant es estat bon escolan.

            Mas çò de benlèu mai important es qu’a legir aquel libre comprenguèri que los Aquitans presava ni l’ocupacion anglesa, nimai -e encara mens- l’ocupacion francesa. Aquesta foguèt pus brutala e daissèt ges d’autonomia als territòris oèstoccitans. Amb l’ocupacion anglesa, cedun (senhors o ciutats) podiá servar sas cotumas e una administracion pròpria. Entre doas empachas, los Aquitans, contrariament a çò qu’ensaja de far maladrechament creire Joseph Moisant, causissián la mens dolenta, valent a dire l’anglesa.

            En bon pichon soldat del supremacisme franchimand, l’autor justifica las perjuras del rei francés Charles-lo-cinquen a prepaus de la sobeiranetat d’Angletèrra sus Aquitània aprèp lo tractat de Brétigny. Dins la seu demonstracion, sos arguments se contradison. Un còp de mai, a legir aquel obratge constatam cossí l’encluscatge imperialista francés es encorat dins la cultura d’aquel pòble que s’es totjorn considerat mai intelligent que los autres ; emai quand se fa tòrse de rire lo demai de la planeta. Joseph Moisant, allòc de demorar a sa plaça d’istorian, se fa l’avocat del reialme de França vengut civilizar aqueles paures Occitans. Evidentament pèrdi pas de vista que son estudi es estat presentat en Sorbona e per aquò, dins aquel nautiluòc de la cultura francesa, pòdiá pas decentament fa l’elògi d’un prince anglés. D’ont mens d’un prince considerat per l’istoriografia francesa, coma un prince usurpator ; non pas d’un colonizator d’una part d’Occitània, mas d’una part de França. Per tant qu’aquò se sap ben pro a París : « de tota eternitat França s’espandís fins als acrins dels pirenèus ». Pr’aquò lo reialme Aquitània o reialme de Tolosa foguèt reialme almens de 629 fins a 877. Sens comptat totes los autres Estats occitans que se son succedits fins a l’union entre los reialmes de Bassa-Navarra e de França en 1589.

            Lo volume s’acaba per d’extraches de « La batalha de Pèitieus » de J.-M. Tourneur-Aumont. Se tracha d’un tèxte essencial per plan comprene la pontanada que n’es question dins lo libre de Joseph Moisant. Son pas mens de seissanta cinc paginas que i son consacradas. Cal mercejar l’editor d’aver pensat ajustat aquel judiciós apondon a l’obratge.

            D’autra part, lo volume es fòrça plan iconografiat. Las illustracions i son nombrosas que fan gaug de descobrir . Sens comptar que porgisson un quicòm de mai e de preciós al contèxte istoric. Coma ieu, lo legeire se’n regaudirà.          

               Pèire Rabasse

« Le Prince noir en Aquitaine » de Joseph Moisant.

Edicion dels Regionalismes. Acabat d’imprimir en març de 2013. 256 paginas.