/image%2F0568858%2F20140111%2Fob_0348f4_logo-pno-jpg){kind=logo}
Crisi o aver ja escrich dins aquesta cronica literària del Lugarn, mas gasta pas jamai de tornar sus de vertats quand aquestas pòdon servir sos propdans : la literatura occitana d’expression francesa es una serva inagotabla de palhetas, totas mai lusentas las unas que las autras. De tresaurs qu’es ara ora de tornar dins la lenga primièra de lors autors, valent a dire, l’occitan. Lenga dins la quala las òbras aurián degut èsser escrichas, foguèsse pas la situacion de dependéncia qu’es actualament la nòstra. Alavetz, fagam de tal biais qu’aquela situacion cambie, e cambie al pus lèu.
Avèm un famós autor occitan d’expression francesa que pauques occitanistas ne parlan en defòra de Joan Penent que n’es vengut un especialista e que lo me faguèt conéisser. Se tracha de Joan-Bernat Marin-Lafont (las autoritats colonialas marcan sus sa carta d’identitat « Mary-Lafon »). L’òme nasquèt en 1810 a La Francesa, en Carcin-Bas. Es l’autor de mantunes obratges tocant a l’istòria e a la lenga occitanas. Entre totes escriguèt « Istòria politica, religiosa e literària d’Occitània », « Lengadòc ancian e modèrne », mas tanben una traduccion francesa de la Cançon de la crosada « La crosada contra los Albigeses : epopèia nacionala ». Publiquèt egalament de romans istorics coma, per exemple aqueste « La peste de Marseille/ La pèsta de Marselha ».
Emai s’èra impossible d’o formular atal a la debuta del sègle XIXen, basta pas que de legir l’autor per se mainar que Joan-Bernat Marin-Lafont èra tot bonament nacionalista occitan. Dins sos libres i a çò qu’es escrich en clar e çò qu’es escrich en clus. Mas se tracha d’un clus pro explicit per lo que sap legir. L’escrivan moriguèt en 1884 a Montalban en nos daissant un tresaur vertadièr. A nosaus de far çò que cal per lo tirar del desbrembièr.
« La pèsta de Marselha » es un roman istoric d’una riquesa extra-ordinària. Mas, plan solide i a un pichon « escart » entre lo moment ont foguèt escrich e uèi. Atanben se caliá pas esperar a quicòm mai : es escrich dins l’estil dels romans de sègle XIXen. Coma se fasiá a n’aquela epòca, l’autor fa sovent referéncia a las literaturas anticas. Los escrivans d’alara se sentissián forçats d’espandir orbi et urbi lor cultura classica greco-romana. Se diriá que lor caliá imperativament provar qu’avián fachas lors umanitats. Mas d’aqueste costat, emai se Joan-Bernat Marin-Lafont usa d’aquelas floriduras classissistas, n’abusa pas jamai.
M’apareis que son roman es bastit d’un biais plan mai modèrne que non se fasiá a l’epòca. Mentre que los escrivans franceses d’aquela pontanada fasián de frasas longasas e pesugassas, Joan-Bernat Marin-Lafont nos ofrís una escrituta fluïda, gaireben contemporanèa. Se poiriá creire que sa pròsa data de la part segonda del sègle XXen. Tant val dire que l’autor carcinòl, comparat als escrivans franceses, aviá un sègle d’avança. Jamai se dirà pro la contribucion caporala dels escrivans occitans a la modernizacion de la literatura francofòna. Joan-Bernat Marin-Lafont n’es un bèl exemple demest plan maites. Demest aquestes se pòt parlar del foissenc Frederic Solièr, per parlar pas de lo que, de tira, me ven pel cap.
Joan-Bernat Marin-Lafont a l’art de la mesa en scena. Sap dosar las rebombidas qu’avenon dins lo fial de la narracion. Soi estat encantat per sa descripcion dels paisatges de l’Oèst de la Montanha Negra. A lo legir se compren que l’autor trevèt lo lac de Sant Ferriòl e la Regola de la montanha. Mentre que l’accion romanesca se debana per la pèsta a Marselha de 1720, la bastison del barratge de Sant Ferriòl s’acabèt 1672, siá un escart d’un cinquantenat d’annadas. Mas ja en 1720, lo lac-barratge de Sant Ferriòl aviá una reputacion toristica dins la nauta societat qu’a l’epòca èra la sola que se podiá pagar qualques lésers. Cal ben dire que la dobertura del canal de Lengadòc foguèt, en 1681, un eveniment d’ample mondial. Aquel obratge idrolic pròva l’engèni dels Occitans que lo cavèron sens granda aguda de la reialtat franchimanda. Imaginem amb aquel exemple çò qu’una Occitània independenta poiriá ofrir al monde s’èra pas entravada per un poder colonial ostil. Joan-Bernat Marin-Lafont èra un admirator de l’engenhaire Pèire-Pau Riquet.
Nimai l’autor carcinòl mancava pas de psicologia. Un romancièr ne deu aver e Joan-Bernat Marin-Lafont ne mancava pas. Nos presenta de personatges mai vertadièrs que non pòdon èsser dins la realitat. Sa descripcion de Marselha pendent la pandemia de pèsta es quasi jornalistica. Sembla la descripcion apocaliptica d’una davalada als infèrns. Las negras de la marrana, mai que s’endevinan, se veson. Piège encara ! Se venon ajustar a las negras de qualques anmas umanas. Mas, urosament, totes los tunèls an una sortida al solelh.
Un roman mancat seriá una narracion amb d’alonguis que farián tombar l’atencion e la tension (desencusatz lo jòc de mot) del legeire. Es pas lo cas amb aquela òbra de Joan-Bernat Marin-Lafont. Lo debanar del raconte, nimai per èsser diversificat (de la Montanha Negra a Marselha en passant per Montpelhièr) es totjorn a ritme tengut. Pròva suplementària -se ne caliá una- de son engenh literari. Tant e plan, qu’un còp aver virada l’ultima pagina del volume, es amb regret que tampam lo libre e prenèm congèt dels personatges.
Pèire Rabasse
« La peste de Marseille » de Joan-Bernat Marin-Lafont. Edicions dels Regionalismes.
Acabat d’imprimir en abrial de 2020. 216 paginas.
/image%2F0568858%2F20200927%2Fob_f3029e_la-peste-a-marseille.jpg)
« La peste de Marseille » de Joan-Bernat Marin-Lafont