Anna-Xavièra Albertini, una autora còrsa d'expression francesa

    Anna-Xavièra Albertini es una autora còrsa d'expression francesa coneguda per aver escrich mantunas pèças de teatre (entre maitas "Le dialogue des Marguerites"), mas tanben d'obratges de pròsa coma "Le journal fou d'une infirmière" que sa primièra edicion data de 1976, mentre que foguèt reeditat mantunes còps. D'ela me remembri tanben aver legit "Le bar à tisane", un plan polit roman. L'autora foguèt tanben, pendent cinc ans, cap-redactritz de la revista còrsa Cap Insème.

    Aqueste "Je vous parle d'un temps…" es, coma son títol o daissa entendre, un obratge autobiografic. D'efièch, Anna-Xavièra Albertini nasquèt a Marselha d'un paire còrse e d'una maire provençala. Mas d'aquesta dobla nacionalitat, la femna cultivarà, per de rasons que nos son desconegudas, lo costat còrse de la seu identitat. Cèrtas, dins son libre fa sovent referéncia a la provençalitat del costat mairal, mas son còr clina plan mai del costat de l'isla pairala. D'alhors, es dins aquel país que pus tard anirà viure.

    Anna-Xavièra Albertini es una militanta nacionalista còrsa assumida. Es totjorn estada e demòra una femna engatjada. Çò que justament es susprenent en legiguent aqueste livre autobiografic es que se l'autora coneis plan la situacion coloniala de Corsega e Occitània, aja pas agut l'èime de sonar Occitània del seu nom. Soi estat estabosit de legir jos sa pluma lo tèrme per ieu infamant de "Miègjorn" per designar Provença o Occitània. Quand se sap qu'Anna-Xavièra Albertini coneis desempuèi fòrça temps lo movement politic occitanista, i a, d'efièch, de que ne pèrdre son latin.

    Meteissa causa quand causís de salpicar son tèxte de qualquas frasas cortetas en occitan. Qualques còps emplega la grafia nacionala nòstra e autres còps la grafia franchimanda. L'ensems se seriá meritat una omogeneïzacion d'aqueste costat. S'èra estat lo cas, auriá balhat de netetat a l'obratge. D'ont mai qu'aqueste trabalh auriá demandat gaire d'esfòrces suplementaris a l'autora.

    Plan solide la sociolingüistica es pas absenta d'aqueste raconte d'enfància. Quand Anna-Xavièra Albertini conta las primièras annadas de la seu vida dins la temporada de las annadas 1930, entre un paire emplegat dins lo sector de l'igièna e una maire al fogal, solide que la lenga nòstra es encara viva dins Marselha. D'ont mai que la pichona Anna-Xavièra Albertini es gastada per sas doas grand-maires, l'una còrsa e l'autra occitana. Atanben a l'ostal se parlava tanplan lo còrse coma l'occitan. Se en defòra lo francés èra impausat per fòrça, dins lo fogal se parlava per intermiténcia, siá la lenga còrsa, siá l'occitana. Sa grand-maire mairala li parlava atal de son estacament a l'occitan : "Lo provençal, aquò's ma lenga, comprenes ? Francés, francés, per fa plaser a qual ? Als Parisencs ? A las gents del Nòrd ? Del nòrd nos ven dos malastres : lo franchimand e lo mistral". Coma qué la consciéncia nacionala foguèt de longa al còr del pòble occitan.

    Çò qu'espanta de prima pausa, tanlèu las primièra paginas del libre, aquò's las capacitats mnesicas de l'autora. Es d'efièch capabla de far remontar sos remembres a sos tres o quatre ans. E pas sonque qualques sovenirs mai o mens foscs, non pas ! Capita aver servat, ueitanta ans pus tard, fòrçes odors o sentits de la seu pichona enfància. Es d'una precision quasi cirurgicala dins la descripcion d'unas de las scenas familialas que li demòran. Meteissa causa per çò qu'es de la descripcion fisica de las personas que costejèt, e pas sonque la parentalha prèpa : "Madomaisèla Carrièr, una vesina del baloard, demòra en defòra de tot aquò, en defòra del temps. Vestida a la mòde de la fin del sègle XVIIIen, sas raubas longas de tafatàs color "papach de colomb" m'embelinan. Amb sas dentèlas, son ombrèla pichona, sas boclas que pinchòrlan de cada part de sa cara de cat, sembla una tostona". Anna-Xavièra Albertini es tanben capabla de retipar los retraches de personatges que vivián dins son barri marselhés. Dins lors mendres detalhs se soven tanben dels endreches frequentats.

    Alavetz, es vertat que la memòria es selectiva e qu'Anna-Xavièra Albertini nos escalcís, a bon drech anar, que çò que li torna al melhor. Pasmens sos remembres son rics d'una multitud de causas. Benlèu pas d'una consciéncia neta, mas percebiá pro clarament l'anar del monde. D'ora comprenguèt la natura de las relacions entre los adultes. Li arribava sovent de s'amagar jos la taula de la cosina, de se far doblidar, e atal d'ausir çò que se passava dins lo monde dels grands. De totas aquelas informacions ensajava, siá de las aprigondir, siá de las classar segon sos mejans cognitius e intellectuals de drolleta. Se pòt dire qu'Anna-Xavièra Albertini foguèt precòça. La mainada èra aluserpida. D'alhors, plan lèu sos parents se mainèron d'aquesta precocitat e de sa personalitat plan marcada. Talament qu'un pauc mai anavan confondre, coma sovent a n'aquela epòca, entre un mainatge qu'a de caractèr e un mainatge caracterial. Anna-Xavièra Albertini, de caractèr ne manquèt pas jamai. La redaccion d'aquesta autobiografia n'es la pròva mai tangibla. 

    Tot comptat e rebatut, a despart de la sopa al piston, la cultura occitana es pas talament presentada dins la familha Albertini. Cal notar que la primièra guèrra mondiala èra passada per aquí e que lingüisticament aviá ja, en 1930-1940, bravament participat a francisar la societat marselhesa.

    Aqueste obratge nos fa descobrir la debuta de la guèrra de 1939-1945 a travèrs los uèlhs d'una mainada de nòu ans. Anna-Xavièra Albertini a sabut tornar trobar sos sentits de l'epòca e los tradusir en mots. Supausi qu'aqueles sentits la deguèron marcar talament que la quitèron pas jamai. Es impressionant cossí l'autora nos rapòrta lo quotidian qu'èra lo de cada Marselhés al moment de las primièras alèrtas aerianas. Sus aqueste sicut de Marselha al temps de la darrièra guèrra, los escriches d'Anna-Xavièra Albertini nos fan pensar a los de Claudi Barsotti. D'el se pòt legir "Testimòni d'un niston de la guèrra", edicions de l'Institut d'Estudis Occitans – quatren trimèstre de 2002 – 160 paginas.

"Vos parli d'un temps…" ; Òc-ben nos parla d'un temps qu'es pas un dels melhors per una pichona escolana que vei son paire mobilizat. Un paire còrse constrench de servir un país qu'asservís lo seu. La drolleta a pas, solide, consciéncia de totas aquelas donadas politicas, plan tròpas abstrachas per ela. Pasmens sentís intuitivament la gravetat de la situacion.

Aqueste obratge autobiografic s'arresta quand l'autora a pas qu'un quinzenat d'annadas. Probablament qu'aurà una seguida. A rason de 250 paginas per cada temporada de quinze ans, es probable qu'Anna-Xavièra Albertini nos regale encara de temps de son escritura narrativa tan precisa e tan sensibla.

Pèire Rabasse

"Je vous parle d'un temps…" d'Anna-Xavièra Albertini. Edicions Anna Albertini. Acabat d'imprimir en junh de 2016. 250 paginas