/image%2F0568858%2F20140111%2Fob_0348f4_logo-pno-jpg){kind=logo}
Cronica de Sèrgi Viaule (5)
Emai se son pas los Occitans qu'inventèron lo rugbí (encara qu'aquel espòrt collectiu revertèsse fòrça la Sola), se pòt dire que las valors de la civilizacion occitana -prètz, paratge, convivéncia e larguesa- son las que semblan lo mai a las que son de mesa al rugbí. Aquelas valors son encara talament encoradas dins la societat occitana qu'es una banalitat de dire qu'es probablament una de las rasons que faguèron que lo rugbí s'enrasiguèt pregondament en Occitània. Per çò que, a i soscar plan, originalament aquel espòrt dintrèt sul continent en passant mai que mai per las vilas universitàrias. Es la rason per la quala, quand òm agacha lo palmarès del campionat de França de rugbí, òm se maina que los primièrs clubs campions son d'aquelas metropòlis. Las doas primièras finalas (las de 1892 e 1893) foguèron de duals entre doas entitats parisencas encara vivas en 2016 : lo Racing Club de França e L'Estadi Francés. Lo campion de 1899 foguèt l'Estadi Bordalés Universitat Club.
Aquò per dire que se los primièrs clubs nasquèron dins las vilas grandas de l'Estat francés, es solament en Occitània que l'espòrt se desvolopèt d'un biais popular. D'ora, cada vila pichona occitana, e quitament cada vilatge, agèt son club de bofiga ovala. N'i a un fum, dels XIII e dels XV, qu'a l'ora d'ara son centenaris. Alavetz, nos podèm tornamai pausar la question : perqué lo rugbí se desvolopèt en Occitània e pas en França o Bretanha ? Caldriá far d'estudis sociologics butats sul sicut, mas m'estonariá que tornèssem pas tombar sus las valors occitanas çai-dessús citadas que son las de prètz, paratge, convivéncia e larguesa. Fauta d'explicas autras, es pas de chauvinisme mal plaçat que d'o pensar. Tot comptat e rebatut, un constat es un constat e aqueste ne val un autre.
Ça que là, ne va de las valors umanistas coma de tota causa. Pòdon fluctuar d'una epòca a una autra, d'una persona a una autra, d'un airal a un autre. Quand sabèm qu'aquestas actituds socialas se pòdon combinar a milanta autres factors per se far perennas, o pas, es pas estonant de constatar, qualques còps, lor mesa a mal. Se ne parli d'uèi, es per çò que fa gaire temps, alara que trevavi l'Occitània rugbistica prigonda, foguèri confrontat e un denèc, que disi a una violacion, d'aquelas valors.
La facha se debanèt dins las tribunas esparciatas d'un estadi rural. Un estadi coma los aimi e que se'n vei jamai atal a la television. Amb sas vacas de la prada vesina que venon assistir, en silenci, a las partidas. Dins aquestas menas d'endevenéncias, los que braman lo mai son pas las vacas, mas los suportaires bipèdes. E es benlèu pas inutil de precisar que se tracha dels suportaires dels dos costats.
Fasiá bèl temps per una vesprada d'ivèrn. Lo solelh, nimai per èsser pas plan caud a n'aquesta sason, èra al rendètz-vos. Ensajava d'enlusir la planeta rugbí, çò n'èra un plaser vertadièr. Coma se passa sovent dins los campionats regionals o federals las "resèrvas" jogavan en levada de cortina.
Pel pus grand bonur del rugbí a XIII o a XV, las femnas participan de mai en mai a n'aquel espòrt. Son en nombre dins las tribunas desempuèi fòrça temps, mas ara son tanben, plan solide, dins las instàncias bailejairas (los clubs, los comitats regionals o a las Federacions). Ademai, desempuèi qualques decennias vesèm lo nombre dels clubs femenins se multiplicar. A tal punt que d'ara enlà lo nombre de divisions e de campionats femenins se multiplican. Ai pas lo nombre exacte de las licenciadas, mas fa en pujant cada an. Un autre domèni que las femnas investisson amb competéncia dins la planeta d'ovalia, aquò's l'arbitratge. Coma aquí i a pas d'empacha ligada a la massa musculària, las femnas arbitran tanplan las partidas femeninas que masculinas.
M'es estat sovent arribat d'assistir a de rescontres arbitrats per una femna e jamai i agèt pas sul terren una manca de respècte per ela. Al contrari, emai s'es una tradicion al rugbí de respectar los arbitres, quand aquestes son de femnas, los jogaires se tenon encara mai fòrts al reng. Los que pensarián encara que las femnas mancan de capacitat e d'autoritat per téner un fiulèl, son de maluroses endarrierats o d'encluscats reaccionaris incapables de percebre e analisar las realitats tangiblas. D'aquestes misogines qu'endecan l'intelligéncia de l'umanitat se'n tròba d'en pertot e, malurosament, una vesprada de genièr ne rescontrèri un dins las tribunas descrichas pus naut. Non pas per caritat crestiana -que lo cas se pòt presentar ont que siá endacòm mai-, calarai pasmens lo nom del vilatge dins lo qual la mala facha se debanèt.
Adoncas, l'arganhòl en question, que siá ditz en passant aviá benlèu pas set, èra suportaire de l'equipa qu'èra a pèrdre la partida. Coma una tala persona se pòt pas qualificar de suportaire, dirai que l'energumèn comencèt de téner de prepauses misogines a l'encontra de l'arbitra: "Vai t'en far la sopa!", "Vai t'en sarcir de debasses" e Vai t'en molser la cabras". Urosament, e me demandi encara perdequé, escapèrem a las insultas a caractari sexual.
Plan solide las femnas e los òmes de sa quita còla arribèron a lo far calar pro lèu. Emai s'aviá contunhat una espectatritz s'èra condreitament promesa d'i anar balhar un parelh de miflas. Amai o auriá fach que semblava determinada. Tornèrem pas ausir lo tustaboisses per la durada de la partida.
Emai s'un tal eveniment desastrós es rar dins los estadis de rugbí en Occitània, aquel mancament a l'etica d'aqueste espòrt deu èsser denonciat tanlèu que se presenta. Personalament, en tant que nacionalista occitan afogat de rugbí, podiái pas daissar prautir las valors de prètz, paratge, convivéncia e larguesa per aquel malfasent e, tanlèu que poguèri l'acercar las i anèri rebrembar.
Las organizacions feministas occitanas an rason de baissar pas la garda e de demorar vigilantas contre lo masclisme occitan e quitament occitanista que regna encara tròp en 2016. Mas aquò es pas sonca lo combat de las associacions feministas. Es lo combat de la justícia e de la rason que tot umanista, de quin sèxe que siá, deu menar. Ne va de l'armonia de la societat occitana. Caldriá que los òmes daissèsson pas las valors trobadorencas al portal dels estadis, nimai d'un autre luòc ! L'egalitat entre los genres es una imperiosa necessitat. Al rugbí coma pertot…
Sèrgi Viaule, genièr de 2016
Sèrgi Viaule.